پایگاه شخصی دکتر محمد حسن قدیری ابیانه

کلاه و کمربند ایمنی و خاطره ای از علامه محمد تقی جعفری

متن زیر را در رابطه با خاطره ای جالب از مرحوم علامه محمد تقی جعفری در مورد ارزش واقعی انسان خواندم و نکته ای به نظرم رسید که آن را پس از ذکر این خاطره مطرح می سازم:

ارزش واقعی انسان به چیست؟

علامه محمد تقی جعفری (رحمه­ الله ­علیه) می­ گفتند:

عده ­ای از جامعه ­شناسان برتر دنیا در دانمارک جمع شده بودند تا پیرامون موضوع مهمی به بحث و تبادل نظر بپردازند. موضع این بود: «ارزش واقعی انسان به چیست».

برای سنجش ارزش خیلی از موجودات، معیار خاصی داریم. مثلا معیار ارزش طلا به وزن و عیار آن است. معیار ارزش بنزین به مقدار و کیفیت آن است. معیار ارزش پول پشتوانه­ ی آن است. اما معیار ارزش انسان­ها در چیست؟

هر کدام از جامعه شناسان صحبت­هایی داشتند و معیارهای خاصی را ارائه دادند.

بعد وقتی نوبت به بنده رسید گفتم : اگر می­خواهید بدانید یک انسان چقدر ارزش دارد ببینید به چه چیزی علاقه دارد و به چه چیزی عشق می­ورزد.

کسی که عشقش یک آپارتمان دو طبقه است در واقع ارزشش به مقدار همان آپارتمان است. کسی که عشقش ماشینش است ارزشش به همان میزان است.

اما کسی که عشقش خدای متعال است ارزشش به اندازه­ ی خداست.

علامه فرمودند: من این مطلب را گفتم و پایین آمدم. وقتی جامعه شناسان صحبت­های مرا شنیدند برای چند دقیقه روی پای خود ایستادند و کف زدند.

وقتی تشویق آن­ها تمام شد من دوباره بلند شدم و گفتم: عزیزان! این کلام از من نبود. بلکه از شخصی به نام علی (علیه­ السلام) است. آن حضرت در نهج البلاغه می­فرمایند: «قِیمَةُ کُلِّ امْرِئٍ مَا یُحْسِنُهُ» / «ارزش هر انسانی به اندازه­ ی چیزی است که دوست می­دارد».

وقتی این کلام را گفتم دوباره به نشانه­ ی احترام به وجود مقدس امیرالمؤمنین علی (علیه­ السلام) از جا بلند شدند و چند بار نام آن حضرت را بر زبان جاری کردند . . .

حضرت علامه در ادامه می­ گفتند: عشق حلال به این است که انسان (مثلا) عاشق 50 میلیون تومان پول باشد. حال اگر به انسان بگویند: «آی!!! پنجاه میلیونی!!!» . چقدر بدش می­آید؟ در واقع می­فهمد که این حرف توهین در حق اوست. حالا که تکلیف عشق حلال اما دنیوی معلوم شد ببینید اگر کسی عشق به گناه و معصیت داشته باشد چقدر پست و بی­ ارزش است!

اینجاست که ارزش و مفهوم «ثار الله» معلوم میشود. ثار الله اضافه­ ی تشریفی است .

خونی که در واقع آنقدر شرافت و ارزش پیدا کرده که فقط با معیارهای الهی قابل ارزش گذاری است و ارزش آن به اندازه­ ی خدای متعال است.

و اما نکته مورد اشاره اینجانب (قدیری ابیانه) این است که ارزش مغز یک انسان، سلامتی یک انسان و یا جان یک انسان چه مقدار است؟ ارزشی را که فرد برای حفظ سلامتی مغز، سلامتی خود و جان خود قائل است به تدابیری است که برای حفظ آنها می اندیشد. اگر یک موتور سوار از خریدن و استفاده از کلاه ایمنی خودداری می کند به این معنی است که ارزش او کمتر از قیمت یک کلاه ایمنی است و اگر کلاه ایمنی دارد ولی از آن استفاده نمی کند یعنی از نظر خودش حفظ سلامتی و جانش ارزش تحمل سختی گذاشتن یک کلاه ایمنی را ندارد. و اگر راننده ای است که از بستن کمر بند ایمنی خودداری می کند یعنی از نظر وی ارزش سلامتی و جانش کمتر از زحمت بستن کمربند ایمنی است.

اما از نظر اسلام ارزش یک انسان به اندازه ارزش همه بشریت است.

قرآن می فرماید:

مِنْ أَجْلِ ذَٰلِکَ کَتَبْنَا عَلَىٰ بَنِی إِسْرَ‌ائِیلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ‌ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْ‌ضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا ۚ وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُ‌سُلُنَا بِالْبَیِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ کَثِیرً‌ا مِّنْهُم بَعْدَ ذَٰلِکَ فِی الْأَرْ‌ضِ لَمُسْرِ‌فُونَ (سورة المائدة، آیه 32)

از این رو بر بنى اسرائیل مقرر داشتیم که هر کس کس دیگر را نه به قصاص قتل کسى یا ارتکاب فسادى بر روى زمین بکشد، چنان است که همه مردم را کشته باشد. و هر کس که به او حیات بخشد چون کسى است که همه مردم را حیات بخشیده باشد. و به تحقیق پیامبران ما همراه با دلایل روشن بر آنها مبعوث شدند، باز هم بسیارى از آنها همچنان بر روى زمین از حد خویش تجاوز مى‌کردند.

مطابق با این آیه اگر کسی حتی بر خود رحم نکند بر همه بشریت رحم نکرده است. و بدتر از همه اگر کسانی با تخلف از قوانین رانندگی نسبت به حفظ جان دیگران بی احتیاطی کنند گویی نسبت به جان همه بشریت بی احتیاطی کرده و همه بشریت را در معرض خطر قرار داده است.