پایگاه شخصی دکتر محمد حسن قدیری ابیانه

تحلیل کار مفید در ایران توسط دکتر محمدحسن قدیری ابیانه
مقام معظم رهبری تعطیلات زیاد را به ضرر اقتصاد کشور عنوان کردند، اما متأسفانه هیچ یک از ارگان‌های حکومتی ایران آنها را کاهش نداده‌اند. در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال ۹۰ مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد تقلیل تعطیلات به ۱۶ روز را ارایه داد که با مخالفت فوری رییس مجلس مواجه شد.
در عین حال فرهنگ “پل زدن” بین تعطیلات برای تفریح و سفر در نتیجه تعطیل کردن کار و تولید بسیار رایج است و این در حالی است که اقتصاد کشور بیمار است و با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است. اگر بار تکفل در کشورمان – یک نفر کار می‌کند و چهار نفر را اداره می‌نماید – را که نصف اروپا است و ساعات مفید کاری در کشورمان را که یک ششم اروپا است به آن اضافه کنیم – حتی بدون در نظر گرفتن تعطیلات ناشی از آلودگی هوا – متوجه می‌شویم که اقتصاد ایران را می‌توان اقتصاد استراحتی نامید.

مقایسه فانتزی
مقایسه تعداد تعطیلات رسمی در ایران – که سالانه ۲۵ روز است – با سایر کشورها، جلوه‏ای از وخامت اوضاع در ایران، از دیدگاه کار، تولید و توسعه است. تعطیلات رسمی در بسیاری از کشورها بین ۵ تا ۶ روز است. در اروپا که مردم به دلیل رفاه از تعطیلات بیشتری نسبت به سایر کشورها برخوردارند، تعطیلات رسمی بین ۷ تا حداکثر ۱۶ روز است. با وجود تعطیلات بیش از حد در ایران، مردم به شدت در مقابل کاهش روزهای تعطیل و افزایش ساعات کار مقاومت می‏کنند و آن دسته از مدیران دولتی را دلسوز و مردمی تلقی می‏کنند که روزهای تعطیل را افزایش داده و از ساعات کار کم کنند.
در کشورمان ساعات کار مفید فقط بین ۲۵ دقیقه تا ۲ ساعت در روز است، در حالی که در کشورهای پیشرفته یا رو‌ به توسعه، این معیار به حدود ۷ ساعت در روز می‏رسد. به عبارت دیگر در یک خانواده اروپایی، زن و شوهر شاغل روزانه جمعاً ۱۴ ساعت کار مفید می‏کنند و در ایران مطابق تعاریف علمی جاری ساعت مفید کاری در یک خانواده ۴ نفره، فقط یک ساعت در دستگاه‌های دولتی و حدود ۲ ساعت در بخش خصوصی است. یعنی میزان کار مفید در یک خانواده اروپایی بیش از ۱۰ برابر ساعات مفید کاری یک خانواده ایرانی است.

نصف سال تعطیلات!
تعطیلات رسمی در ایران ۲۵ روز، تعطیلات روزهای پنجشنبه و جمعه جمعاً ۱۰۴ روز، مرخصی استحقاقی ۳۰ روز و در نتیجه تعطیلات قانونی و مجاز در سال ۱۵۹ روز و بیش از ۴۳ درصد ایام سال‌اند. تعطیلات مدارس آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها، با احتساب تعطیلات تابستان به ۲۰۰ روز در سال بالغ می‌گردند. بنابراین مدارسی که پنجشنبه‌ها تعطیل‌اند، فقط معادل ۵/۵ ماه در سال به امر آموزش می‌پردازند. روزهای کاری ادارات و شرکت‌ها با احتساب ۱۵۹ روز تعطیلی، معادل ۲۰۴ روز در سال است که با توجه به ساعات مفید کاری کشورمان – که اخیراً بر اساس یک ارزیابی، بین یک تا ۲ ساعت در روز برآورد شده – فقط بین ۲۰۵ تا ۴۱۰ ساعت در سال کار مفید انجام می‌شود.
چنانچه ساعات مفید کاری فوق را با ۸ ساعت کار مفید موظف در روز مقایسه کنیم، این نتیجه حاصل می‌گردد که ساعات کاری مفید عملی در ظرف یک سال، فقط معادل ۲۶ تا ۵۲ روز کاری است. این مسأله از دیدگاه توسعه یک فاجعه محسوب می‌شود، ضمن این که اصول بهره‌وری در این ساعات رعایت نمی‌گردند.
در هر کشوری، یک روز را به عنوان روز ملی اعلام و تعطیل می‌کنند و در ایران ۲۲ بهمن به این مناسبت انتخاب گردیده است. آیا ضروری بود روز ۱۲ فروردین یعنی سالروز رأی عمومی به جمهوری اسلامی را تعطیل عمومی اعلام کنیم؟ آیا بهتر نبود که آغاز سال نو را با کار و تلاش آغاز کنیم، به جای این که بهترین فرصت‌های کار را با تعطیلات طولانی هدر دهیم؟
مطابق با مطالعات انجام شده در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با توجه به آمار سال‌های ۸۹ و ۹۰، یک روز تعطیلی اضافه هزینه‌ای بالغ بر یک تریلیون و ۶۷۳ میلیارد تومان به تولید ملی تحمیل می‌کند. همچنین اثر تعطیلی اضافه در درآمد مالیاتی کشور در یک روز ۱۳۶ میلیارد تومان است.

توهم نفتی
مردم ایران دچار توهمی به نام توهم نفتی هستند و تصورشان از درآمد نفتی کشور ده‌ها برابر واقعیت است و بر این تصورند که با توزیع عادلانه ثروت عمومی می‌توانند از رفاه کافی برخوردار باشند، حال آن که کل صادرات نفتی – حدود ۲ میلیون بشکه در روز – به ازای هر ایرانی در هر ماه کمتر از یک بشکه است که رقم آن در بودجه سال ۹۱ کل کشور حدود ۶۷ هزار تومان است و این در حالی است که کل بودجه عمومی کشور که شامل همه درآمدهای دولت، اعم از نفتی و غیرنفتی است، حدود ۱۸۲ هزار تومان به ازای هر ایرانی در هر ماه است. اگر کشورمان از حالت اقتصاد استراحتی خارج نشود و جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی را عملی نسازد باید خیلی زود منتظر اقتصاد ریاضتی باشیم.

تحقیق جهانی
یک تحقیق جهانی در مورد ساعت کار هفتگی ۳۲ کشور جهان نشان داده است که ملت کره جنوبی با متوسط ۱/۵۵ ساعت کار در هفته پُرکارترین ملت در بین کشورهای جهان هستند. این بدین معنی است که ساعات کار مفید یک شاغل کره‌ای به طور متوسط بین ۶ تا ۱۲ برابر یک شاغل ایرانی است.
این مطلب پاسخی است به آنان که به دنبال یافتن علت رشد سریع کشور کره جنوبی نسبت به ایران، علیرغم برخورداری کشورمان از منابع طبیعی غنی و محرومیت کره جنوبی از این منابع هستند. اگر این واقعیت بر تک تک ما روشن شود که پیشرفت و توسعه کشور و بهبود رفاه و وضع اقتصادی و موفقیت خود و خانواده ما بیش از هر چیز دیگر، به عملکرد تک تک خودمان در چگونگی کار، تولید، مصرف و به رفتار روزمره ما بستگی دارد، تحقق آرزوهای مردم در مورد پیشرفت و توسعه کشور ممکن خواهد گردید. در حقیقت مشارکت در امور و حضور در صحنه، فقط به شرکت در انتخابات و شرکت در راهپیمایی‏های میلیونی در دفاع از انقلاب اسلامی خلاصه نمی‏شود، بلکه چگونگی کار و تولید و مصرف و رفتار اجتماعی را نیز در برمی‏گیرد.

"اقتصاد استراحتی" مندرج در ماهنامه اقتصاد ایران