پایگاه شخصی دکتر محمد حسن قدیری ابیانه

نقد توافقنامه ژنو

ذیلا بندهای توافقنامه و سپس ملاحظاتی بر آن تقدیم می گردد:

مقدمه
هدف این مذاکرات رسیدن به یک راه حل جامع مورد توافق و بلند مدت است به نحوی که تضمین کند برنامه هسته‌ای ایران کاملاً صلح آمیز باقی خواهد ماند.

• اولا ایران باید برای چه کسانی تضمین کند؟
• ثانیا اصل بر برائت است ولی در اینجا اصل بر این است که ایران تضمین کند.
• ثالثا چه کسانی باید در نهایت این تضمین را بپذیرد؟
• و اگر نپذیرد چه می شود؟ علی رغم اطلاع از صحت تضمین ایران ادعا کند که ضمانت ایران قابل قبول نیست چه؟

ایران اعلام می‌نماید تحت هیچ شرایطی به دنبال دستیابی یا گسترش سلاح هسته‌ای نیست. راه حل جامع مذکور مبتنی بر این اقدامات اولیه بوده و به یک گام نهایی منجر خواهد شد که دوره زمانی آن مورد توافق قرار گرفته و به رفع نگرانی‌ها می‌انجامد.

• اگر طرف خارجی با وجود همه ادله ادعا کند که نگرانی من رفع نشد چه؟
• نگرانی چه کسانی باید رفع شود؟ سازمان بین المللی انرژی هسته ای؟ اعضای 5 + 1 یا رژیم صهیونیستی؟

 این راه حل جامع، ایران را قادر می‌سازد تا به‌ طور کامل از حقوق خود در بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح آمیز بر اساس مواد مرتبط در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و با رعایت تعهدات خود بر طبق معاهده از آن برخوردار شود. 

• ایران بدون این راه حل جامع نیز  مطابق با معاهده ان پی تی حق دارد به طور کامل از حقوق خود بر طبق معاهده برخوردار شود.
• موکول کردن برخورداری از این حقوق به "راه حل جامع" عدول از حقوق ایران است.

این راه حل جامع متضمن یک برنامه غنی‌سازی با تعریف مشترک و محدودیت‌های عملی و اقدامات شفاف ساز به منظور تضمین ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای می‌باشد.

• برنامه غنی سازی ایران باید مطابق با تعریف معاهده ان پی تی باشد. موکول کردن آن به تعریف مشترک عدول از حقوق ایران است.
• تعریفی که غرب می دهد می تواند این باشد که غنی سازی در خارج از خاک ایران باشد وگرنه به تعریف مشترک نمی رسند!
• عبارت "محدودیت عملی" در اینجا به منظور "ضمانت" ماهیت صلح آمیز ابهام دارد. محدودیت ها باید همان هایی باشد که در معاهده آمده است.
• حدود "اقدامات شفاف ساز" مشخص نشده که باید در همان حدی باشد که ایران در ان پی تی به آن متعهد شده است.

این راه حل جامع به مثابه یک مجموعه منسجم خواهد بود که هیچ بخشی از آن مورد توافق قرار نمی‌گیرد مگر آنکه در مورد تمامی بخش‌های آن توافق حاصل شود. این راه حل جامع شامل یک فرایند متقابل و قدم به قدم می‌باشد و به رفع همه جانبه تمامی تحریم‌های شورای امنیت، تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی مربوط به برنامه هسته‌ای ایران می‌انجامد.

• در قطعنامه شورای امنیت علاوه بر موضوع هسته ای موضوع موشک ها و سلاح های ایران نیز مطرح شده است. بنابراین محدود کردن آن به موضوعات هسته ای به معنی ملغی شدن قطعنامه شورای امنیت و سایر تحریم ها نیست و غربی ها می توانند تحریم ها را به سایر امور نسبت داده و حتی آن را تشدید کنند. کافی است بگویند تحریم ها دلیلی غیر از موضوع هسته ای دارد. [کما اینکه خانم شرمن مذاکره کننده هسته ای به کنگره گفت که شما می توانید تحریم های بیشتری تصویب کنید اما نه تحت عنوان هسته ای].

در فاصله میان گام‌های اولیه و گام آخر، گام‌های دیگری از جمله پرداختن به قطعنامه‌های شورای امنیت با هدف پایان رضایت بخش بررسی موضوع توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد وجود خواهد داشت.

• پایان رضایت بخش برای چه کشوری؟ ایران یا 5+1؟
• فقط تعهد پرداخت به قطعنامه های شورای امننیت و بررسی آن را را داده اند و نه لغو آن را!

 سه کشور اروپایی / اتحادیه اروپا به اضافه سه (۳+۳ یا ۱+۵) و ایران مسئول نهایی کردن و اجرای قدم‌های مورد توافق میان‌‌مدت و راه حل جامع با حسن نیت خواهند بود.

• عبارت حسن نیت هیچ ضمانتی ندارد.
• کشورهای 5+1 مسئول نهایی کردن و اجرای قدم ها شده اند! حدود این اجرا چیست؟ تفاوت آن با وظایف سازمان بین المللی انرژی هسته ای چیست؟

یک کمیسیون مشترک از ۳+۳ و ایران برای نظارت بر اجرای اقدامات میان مدت و بررسی مسائلی که ممکن است پدید آیند، تشکیل خواهد گردید، در حالی که آژانس مسئولیت راستی آزمایی اقدامات مربوط به موضوع هسته‌ای را بر عهده خواهد داشت.

• نظارت 5+1 بر اجرای اقدامات میان مدت آیا شامل نظارت بر تاسیسات هستها ی هم خواهد شد. مثلا آیا 5+1 یا مثلا آمریکا حق دارند از تاسیسات هسته ای بازدید کنند؟ هر چند آژانس مئولیت زاستی ازمایی را دارد.

این کمیسون مشترک برای تسهیل حل و فصل مسائل مورد نگرانی گذشته و حال با آژانس همکاری خواهد کرد.

• نوع همکاری چه خواد بود؟ آیا امکان همکاری در بازدید از تاسیسات هسته ای ایران را نیز شامل می گردد.

عناصر گام اول

گام اول دارای دوره زمانی شش ماهه خواهد بود و با توافق متقابل قابل تمدید می‌باشد. در این دوره همه اعضاء، با حسن نیت، در جهت حفظ فضای سازنده در مذاکرات فعالیت خواهند کرد.

ایران اقدامات داوطلبانه زیر را به انجام خواهد رساند:

• تاکید بر داوطلبانه به معنی پذیرش مطلق ان نیست. خوب است بر آن تاکید شده است.

ــ نیمی از اورانیوم موجود غنی شده ۲۰ درصد را به صورت اکسید ۲۰ درصد برای تولید سوخت راکتور تحقیقاتی تهران ذخیره نماید. بقیه UF۶ ۲۰ درصد را به مواد کمتر از ۵ درصد رقیق نماید. خط برگشت پذیر نیز وجود نداشته باشد.

• منظور از خط برگشت پذیر وجود نداشته باشد چیست؟

ــ ایران اعلام می‌کند که برای این دوره ۶ ماهه، اورانیوم را به سطح بالا‌تر از ۵ درصد غنی‌سازی نکند.

• ذکر این نکته که "ایران اعلام می کند" و تاکید نمی شود که "5+1 تاکید می کند" که بیش از 5 درصد غنی سازی نشود برای این است که نگویند غنی سازی ایران را پذیرفتیم.

ــ ایران اعلام می‌کند که فعالیت‌های خود در تاسیسات سوخت هسته‌ای نطنز، فوردو و یا راکتور اراک را که توسط آژانس با نام IR ـ ۴۰ شناسائی می‌شود، بیش از این گسترش نخواهد داد.

• اگر قرار است ایران تعداد زیادی مرکز برای تولید انرژی هسته ای بسازد چرا باید محدود شود؟ پس نیاز خود را از کجا تامین کند.
• البته اگر به 6 ماه محدود باشد مشکل بزرگی ایجاد نمی شود.

ــ همان گونه که ایران در برنامه عملیاتی کردن تاسیسات تبدیل مواد، به آژانس اعلام کرده است، با آغاز خط تبدیل مواد UF۶ غنی شده تا ۵ درصد بهUO۲، ایران تصمیم دارد موادUF۶ جدیدا غنی شده تا سطح ۵ درصد طی ۶ ماه آینده را به اکسید تبدیل کند.

• منظور از تبدیل مواد تا 5 درصد غنی شده به اکسید چیست؟

ــ محل‌های جدید برای غنی‌سازی ایجاد نمی‌شود.

• اگر موقت باشد مشکل بزرگی ایجاد نمی شود. اما اگر قرار باشد در ادامه مذاکرات این امر تثبیت شود مغایر با حقوق و نیاز ایران است.

ــ ایران برنامه تحقیق و توسعه (R & D) تحت نظارت، از جمله برنامه تحقیق و توسعه جاری غنی‌سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی‌گیرد، ادامه خواهد داد.

• در این عبارت  به نوعی محدودیت برای غنی سازی پذیرفته شده است هر چند داوطلبانه.

ــ عدم بازفرآوری یا ساخت تاسیساتی که توانایی بازفرآوری داشته باشند.

• محدودیتی است فراتر از معاهده ان پی تی فقط ذکر داوطلبانه دارد.

ــ نظارت‌های بیشتر‌

• نظارت های بیشتر باید در چارچوب ان پی تی باشد و نه فراتر از آن.
• در متن میزان این نظارت ها ذکر نشده و باز نگاه داشته شده است.

* ارائه اطلاعات مشخص به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شامل اطلاعات در خصوص طرح‌های تاسیسات هسته‌ای ایران، توصیف ساختمان‌ها در هر یک از سایت‌های هسته‌ای، توصیفی از سطح عملیاتی که در هریک از اماکن که به فعالیت‌های هسته‌ای مشخص اشتغال دارند، اطلاعات در خصوص معادن و تخلیص و اطلاعات در خصوص منابع اولیه.

• اطلاعات محدود به موارد فوق نیست بلکه شامل موارد فوق است.

* ارائه پرسشنامه جدید فنی راکتور اراک به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که توسط آژانس با نام IR ـ ۴۰ شناسایی می‌شود.

* اتخاذ گام‌های لازم برای موافقت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای انعقاد «رهیافت پادمان» در مورد راکتور اراک که توسط آژانس با نام IR ـ ۴۰ شناسایی می‌شود.

* دسترسی روزانه بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به فردو و نطنز با هدف بررسی فایل‌های ضبط شده دوربین‌ها در مواقعی که آن‌ها برای بازرسی‌های دوره‌ای موسوم به DIV، IIV، PIV و بازرسی‌های سرزده در سایت حضور ندارند.

ــ دسترسی هدایت شده بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به:

• کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ

• کارگاه‌های تولید روتور سانتریفیوژ و محل‌های نگهداری، و

• §          معادن اورانیوم و تخلیص اورانیوم

در مقابل، ۳+۳، اقدامات داوطلبانه زیر را انجام خواهند داد:

ــ توقف تلاش برای کاهش خرید نفت خام ایران به نحوی که مشتریان فعلی بتوانند میانگین میزان کنونی خرید نفت خام خود از ایران را کماکان ادامه دهند. بازگشت مبالغ مشخص از عواید فروش نفت ایران در خارج از کشور به ایران.

•  این بدان معنی است که پول نفت محدود فروش رفته نیز به ایران باز نمی گردد بلکه مبالغ مشخصی از آن باز می گردد. یعنی نفت محدود بفروشیم و بخشی از پول آن را نتوانیم دریافت داریم.

 در مورد معاملات نفتی مذکور، تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا بر بیمه و خدمات حمل و نقل مرتبط، تعلیق می‌شوند.

ــ تعلیق تحریم‌های امریکا و اتحادیه اروپا بر:

o صادرات پتروشیمی ایران و نیز تعلیق تحریم‌ خدمات مرتبط
o طلا و فلزات گران‌ب‌ها، و تعلیق تحریم‌ خدمات مرتبط

• مقاله قابل تامل دیوید کوهن در مورد این بندهای توافقنامه قابل تامل است.

ــ تعلیق تحریم‌های آمریکا بر صنعت خودرو و تعلیق تحریم‌های خدمات مرتبطــ صدور گواهی عرضه و نصب قطعات یدکی برای ایمنی پرواز هواپیماهای غیرنظامی ایران و خدمات مرتبط. صدور گواهی بازرسی‌های مرتبط با ایمنی و تعمیرات در ایران و همچنین خدمات مرتبطــ عدم صدور قطعنامه‌های جدید تحریم هسته‌ای توسط شورای امنیت سازمان ملل متحدــ عدم صدور قطعنامه‌های جدید تحریم هسته‌ای از سوی اتحادیه اروپا

• بر عدم تحریم های هسته ای تاکید شده است بنابراین تحریم به بهانه های دیگر منعی ندارد.

ــ دولت امریکا، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره از تحمیل تحریم‌های جدید هسته‌ای خودداری خواهد کرد.

• رئیس جمهور آمریکا می تواند مصوبات کنگره را وتو نماید مگر اینکه دو سوم نمایندگان به آن مصوبه رای داده باشند. لذا در شرایطی که کنگره با دو سوم آراء تحریمی را تصویب کند که دولت ملزم به عمل به آن باشد، خدشه ای در قول دولت اوباما پیش نیامده اما تحریم ها افزایش یافته است.
• لذا طرفداران تحریم تلاش خواهند کرد دو سوم آراء را بدست آورند.

ــ یک کانال مالی به منظور تسهیل تجارت امور انساندوستانه برای تامین نیازهای داخلی ایران با استفاده إز درآمدهای نفتی ایران در خارج از کشور ایجاد خواهد شد. تجارت امور انساندوستانه شامل مراودات تجاری مرتبط با تولیدات غذایی و کشاورزی، دارو، تجهیزات دارویی و مخارج پزشکی بیماران خارج از کشور خواهد بود. این کانال مالی شامل بانک‌های خارجی مشخص و بانک‌های ایرانی غیر تحریم شده خواهد بود که به‌هنگام ایجاد این کانال مالی مشخص خواهند شد. کانال مزبور همچنین موارد را دربر می‌گیرد: * نقل و انتقال‌های مالی مورد نیاز برای پرداخت تعهدات ایران به سازمان ملل متحد * پرداخت مستقیم شهریه به دانشگاه‌ها و دانشکده ـ ‌ها برای دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور تا مبلغ توافق شده برای یک دوره شش ماهه. ــ افزایش آستانه برای اخذ مجوزهای اتحادیه اروپا جهت تبادلات مالی تجارت موارد غیرتحریمی تا مبلغ مورد توافق.

عناصر گام نهایی راه حل جامع‌  گام نهایی راه حل جامع که اعضا قصد دارند مذاکره در خصوص آن را در کمتر از یک سال بعد از تصویب این سند، به پایان رسانده و اجرای آن را شروع کنند، عبارتند از: ــدارای دوره زمانی بلندمدت مشخصی خواهد بود که مدت آن مورد توافق قرار خواهد گرفت.

• مدت آن مشخص نشده است. یعنی می تواند لغو تحریم ها سال ها به طول بیانجامد.

ــ بیانگر حقوق و تعهدات اعضاء معاهده عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای و موافقت‌نامه‌های پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد.

ــ به‌ طور همه‌جانبه تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی را برداشته و از جمله گام‌هایی برای دسترسی به حوزه‌های تجاری، فن آوری، مالی و انرژی را بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد را اتخاذ نماید.

 صحبت از "گام هایی برای دسترسی" است. که محدودیت در گام ها را نشان می دهد.

ــ متضمن یک برنامه غنی‌سازی باشد که توسط طرفین تعریف می‌گردد، برنامه‌ای که شاخصه‌های آن با موافقت طرفین و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیت‌های مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیت‌های غنی‌سازی، ظرفیت غنی‌سازی، محل‌هایی که در آن غنی‌سازی انجام می‌شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار می‌گیرد، تعیین می‌گردد.

• یعنی ایران نمی تواند مطابق با حقوق خود تصمیم بگیرد و تصمیم گیری در ارتباط با دامنه، سطح غنی سازی، ظرفیت غنی سازی، محل های غنی سازی با توافق طرف خارجی است که مغایر با حق حاکمیت و استقلال ایران و در نتیجه مغایر با قانون اساسی است.
• محدودیت آن نیز با مشارکت خارجی ها انجام می گیرد.
• این بخش از توافق مغایر با حقوق هسته ای ایران است.

ــ نگرانی‌های مرتبط با رآکتور اراک که توسط آژانس با نام IR ـ ۴۰ شناخته می‌شود، را کاملا برطرف نماید. بازفرآوری و یا احداث تاسیساتی که قادر به بازفرآوری باشد، ایجاد نخواهد شد.

• ملاک "رفع نگرانی" است. همواره می توانند بگویند نگرانیمان رفع نشد!

ــ اقدامات شفاف ساز و با نظارت بیشتر مورد توافق را به طور کامل به اجرا‌ درآورد. پروتکل الحاقی در چارچوب اختیارات رئیس جمهور و مجلس شورای اسلامی تصویب و به اجراء درآید.

•  برای مجلس هم تعیین تکلیف شده است.
• پذیرش پروتکل الحاقی به هیچ وجه به صلاح نیست.
• این پروتکل راه را برای بازرسی از هر مکانی حتی نظامی برای بیگانگان فراهم می آورد. آنها که از معاهده ان پی تی علیه ایران سوء استفاده کردند از این پروتکل نیز نهایت سوء استفاده را خواهند کرد.

ــ شامل همکاری بین‌المللی هسته‌ای غیر نظامی باشد، که این همکاری‌ها از جمله در خصوص دستیابی به راکتورهای مدرن آب سبک قدرت و تحقیقاتی و تجهیزات مرتبط و نیز عرضه سوخت هسته‌ای مدرن و برنامه‌های تحقیق و توسعه (R&D) مورد توافق می‌باشد. به دنبال اجرای موفق گام نهایی راه حل جامع و با سپری شدن کامل دوره زمانی گام نهایی، با برنامه هسته‌ای ایران مانند برنامه هر کشور غیرهسته‌ای دیگر عضو NPT  رفتار خواهد شد. * در خصوص گام نهایی و هر یک از گام‌های میانی، این اصل اساسی که «تا در مورد همه چیز توافق نشود، در خصوص هیچ چیزی توافق حاصل نشده است» اعمال می‌شود.

یک تحلیلگر آلمانی نظر خود را در مورد این توافق چنین بیان داشته است:

بزرگترین مشکلِ سیاستِ سازش ایران اینجاست که اولاً به‌اشتباه، در تبلیغات انتخاباتی قول‌هایی داده شد که بر اساس توافق با قدرت‌هایی است که ماهیتاً با ایران دشمنند بنابراین آمریکا و متحدانش فقط باید تکیه می‌دادند و صبر می‌کردند تا آقای روحانی بر سر میز مذاکره بیاید.

- امتیازاتی که ایران می‌دهد فرصت بی‌نظیری برای جاسوسی وسیع غرب ایجاد می‌کند

- ایران راستی‌آزمایی بی‌حد و مرزی را به طرف مقابل داده است

- ایران دستاوردهایی را که با تلاش و هزینه بسیار به دست آورده، در این توافق از دست می‌دهد

- افشای اطلاعات تأسیسات هسته‌ای ایران، فرصت خرابکاری را فراهم می‌کند

- در ان‌پی‌تی چنین تعهداتی برای ایران وجود ندارد

- این توافق آغازی است بر از بین بردن کامل برنامه هسته‌ای ایران

- توافق ژنو یعنی به رسمیت شناختن حق جامعه جهانی برای تبعیض علیه ایران

- ایران در شرایطی این پیروزی را تقدیم آمریکا کرد که این کشور در همه‌جا شکست خورده است

- تنها فایده توافق ژنو تغییر وجهه ایران در جهان است

- ایران در نظر کشورهای غربی دیگر "منزوی" نیست