پایگاه شخصی دکتر محمد حسن قدیری ابیانه

در نوفل لوشاتو، زیر درخت سیب!

گرچه خیلی دلم می‏خواست در نوفل لوشاتو در کنار حضرت امام (ره) و با بودن در کنار آن حضرت، از لذّت دیدار ایشان در زیر درخت سیب بهره‏مند شوم، لیکن احساس می‏کردم، در آن شرایط در ایتالیا می‏توانم بیشتر به اسلام و انقلاب اسلامی خدمت کرده و در خدمت آرمان‏های حضرت امام(ره)باشم.

تصمیم سختی بود. تصمیم بین میل باطنی از یک طرف و احساس وظیفه از سوی دیگر. در نهایت بر میل باطنی خویش غلبه کردم و با این اعتقاد که ترک حضرت امام (ره) نیز یک نوع فداکاری در راه اسلام است نوفل لوشاتو را به قصد ایتالیا ترک نمودم.

گرچه محل تحصیلم شهر فلورانس بود، لیکن چند سالی می‏شد که توانسته بودم در رم چند نفر از دانشجویان مسلمان را شناخته و هسته یک انجمن اسلامی را پایه ریزی کنم. دیگر لازم نبود مثل گذشته، وقتی برای تماس با احزاب و روزنامه‌ها که از فلورانس به رم می‏آمدم، شب را در اطاق انتظار مسافرین در ایستگاه قطار یا روی صندلی پارک‏ها بخوابم یا شب را درون کیوسک تلفن چمباته بزنم. همیشه تلاش می‏کردم که سفر چهار ساعته فلورانس تا رم را در قطار باشم تا شب را بتوانم در قطار بخوابم. به همین دلیل معمولاً ساعت 2 صبح از فلورانس راه می‏افتادم تا 6 صبح در رم باشم. علت این بود که به عنوان دانشجو، امکان کرایه اطاق در مهمانسراهای رم را نداشتم. از زمانی که دوستانی در رم یافته بودم شب را مزاحم و مهمان آنها بودم و همچون سالهای 1353 تا 1356 شبها سرگردان رم نبودم و لذا می‏توانستم روزهای بیشتری را در پایتخت سیاسی و مطبوعاتی ایتالیا به سر برم. انجمن اسلامی در شهرهای دیگر نظیر پروجا و تورینو، نسبت به شهر رم از تعداد اعضای بیشتری برخوردار بود و در این اواخر مجموع نیروهای انجمن‏های اسلامی از هر یک از تشکل‏های دیگر ایرانی قوی‏تر شده بودند. خلاصه در رم بودم و با سایر اعضای انجمن اسلامی در سراسر ایتالیا مرتبا تماس داشتم، تا شاید بتوانم برنامه تصرف سفارت شاهنشاهی در رم و واتیکان و کنسولگری را که هر سه در شهر رم بودند تدارک دیده و به مرحله اجرا در آوریم. تعدادمان در رم کفایت نمی‏کرد و برای اینکار دانشجویان مسلمان باید از سراسر ایتالیا به رم می‏آمدند و چون جای مناسب برای اقامت نداشتیم ، باید برنامه به نحوی تدارک می‏شد که از زمان ورود آنان به رم تا زمان اشغال سفارت فاصله زیادی نباشد ، ضمن اینکه، قبلاً چند بار دانشجویان با گرایش‏های دیگر، تلاش کرده بودند سفارت را به اشغال خود در آورند. لذا، تدابیر شد امنیتی برای پیشگیری از اشغال مجدد سفارت اتخاذ شده بود. ورودی سفارت به نحوی بود که ابتدا، درب نرده‏ای فلزی باز می‏شد، در حالی که سه متر آنطرف‌تر درب فلزی نرده‏ای دیگری بسته بود. پس از ورود مراجعین به این قسمت، ابتدا درب اولی بسته می‏شد، آنگاه درب دوم باز می‌گشت و اگر ناگهان تعداد زیادی از افراد  و مراجعین یا مهاجمین را بین دو در محبوس کنند. اشغال سفارت از طریق تهاجم خیلی مشکل به نظر می‏رسید و در صورتیکه موفق به ورود به محوطه اصلی سفارت نمی‏شدیم، ظرف چند دقیقه توسط پلیس محل دستگیر می‏شدیم و به همین لحاظ هم باید کاری می‏کردیم که در همین چند دقیقه، عکاسان و فیلم‌برداران و خبرنگاران در محل سفارت حاضر شوند، تا لااقل این موضوع انعکاس رسانه‏ای نیز داشته باشد و اگر به مطبوعات از قبل اطلاع می‏دادیم، آنها به پلیس موضوع را گزارش می‏کردند و در نتیجه سفارت نیز اطلاع می‏یافت و در این صورت اصل برنامه عقیم می‏ماند. در تدارک برنامه اشغال سفارت بودیم که اطلاع یافتیم حضرت امام (ره) عازم تهران شده‏اند. احساس عجیبی به من دست داده بود. هم خیلی امیدوار و هم خیلی نگران بودم. نگرانی آن را داشتم که جان حضرت امام (ره) به خطر بیافتد، خلاصه تا پیروزی انقلاب و در طول دهه مبارکه فجر یک لحظه آرام نداشتم، سایر اعضای انجمن اسلامی نیز همین احساس را داشتند و هر کس هر کجا بود، تمام وقت را صرف حمایت از انقلاب اسلامی می‌کرد. هر لحظه به فکر این بودم که تکلیف من در این لحظه چیست؟ احساس می‏کردم که اگر اتفاقی برای حضرت امام(ره) می‏افتاد و من در انجام وظیفه و تکلیف خود، حتی یک لحظه غفلت می‏کردم، هرگز نمی‏توانستم خودم را ببخشم. حتی یک لحظه غفلت از پشتیبانی نهضت اسلامی در رساندن پیام مظلومیت مرد.م عزیز، نابخشودنی بود، لذا جز به ادای تکلیف نمی‌اندیشیدم. دیگر هیچ چیز برایم مهم نبود، اینکه مرا دستگیر و زندانی و یا از ایتالیا اخراج کنند. اینکه نتوانم تحصیلاتم را که در مقطع دکترای معماری که در مرحله انتخاب رساله دکترا بود به اتمام برسانم اهمیت خود را از دست داده بود. خلاصه خود را برای همه چیز و هر حادثه‏أی مهیا کرده بودم. انقلاب اسلامی ایران در اوج خود بود. مگر می‏شد مردم عزیزمان در خون خود بغلتند و من در فکر خودم باشم. مگر می‏شد، رهبر، مرجع و مقتدایم در معرض خطر باشد و من لحظه‏ای آرام داشته باشم. و  مگر می‏شد از انجام تکلیف غفلت کرد و شاید یک عمر از این غفلت و کوتاهی پشیمان بود

نمایندگی دولت موقت!

  16 بهمن 1357 در رم وقتی شنیدم که حضرت امام (ره) مهندس بازرگان را به عنوان نخست وزیر موقت منصوب فرمودند، بلافاصله به این اندیشه فرو رفتم که در این لحظه تاریخی تکلیف من چیست؟ و چه باید بکنم؟ آیا بلافاصله همه دانشجویان مسلمان را برای اشغال سفارت فرا بخوانم؟! یا راه دیگری باید رفت!؟ تصمیم گرفتم از انجمن اسلامی هر شهری بخواهم سریعاً یک نفر را به عنوان رابط و هماهنگ کننده به رم بفرستند و خودم نیز بلافاصله به سفارت شاهنشاهی مراجعه کرده و خود را نماینده دولت موقت معرفی کنم و بخواهم که سفارت را تحویل من دهند، به عنوان بنیانگذار اولین انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی در ایتالیا و عضو اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا و به عنوان پیرو حضرت امام (ره)، خود و سایر اعضای انجمن اسلامی را نماینده طبیعی و واقعی انقلاب اسلامی می‏دانستیم و واقعاً هم چنین بودیم. به یکی از معدود اعضا انجمن اسلامی در رم زنگ زدم و با او در نزدیکی سفارت قرار ملاقات فوری گذاشتم و عازم آنجا شدم. به او گفتم من به سفارت می‏روم و خود را نماینده دولت موقت معرفی می‏کنم و از آنها می‏خواهم که سفارت را تحویل من دهند. او گفت: اگر به درون سفارت بروی، معلوم نیست چه بلایی بر سرت آورند. گفتم، به خدا توکل می‏کنم، احساس می‌کنم تکلیف امروز من این است که اینکار را بکنم. گفت: نمی‏خواهی با دیگر اعضای انجمن‌های اسلامی در شهرهای دیگر مشورت کنی؟ گفتم: فرصت اینکار نیست، از او خواستم در آنسوی خیابان، مقابل سفارت مستقر شود و از دور مراقب باشد. اگر من داخل سفارت رفتم و باز نگشتم، هر کاری لازم باشد انجام ‏دهد. قرار شد او سوار اتوبوس شده و در ایستگاه اتوبوس مقابل سفارت پیاده شود و از آنجا اوضاع را تحت نظر داشته باشد. من هم مستقیماً عازم سفارت شدم و زنگ در سفارت را به صدا در آوردم، دربان ایتالیایی سفارت از پشت میکروفن به زبان ایتالیایی گفت: بله بفرمایید.

گفتم: قدیری هستم و با سفیر کار دارم.

 گفت: وقت ملاقات دارید؟

 گفتم: نه.

 گفت: قدری صبرکنید.

 پس از چند لحظه پرسید چه کسی هستید و چکار دارید؟ معلوم بود که موضوع را به مقامات سفارت منتقل کرده است و از او خواسته‏اند که این سوال را از من بپرسد.  گفتم: قدیری هستم، نماینده دولت موقت انقلاب اسلامی ایران و آمده‏ام سفارت را تحویل گرفته و اداره کنم. پیغام را به سفیر برسانید و در را سریعاً باز کنید !

 از سخنان قاطع و اظهاراتم تعجب کرده بود. نمی‏دانست چه بگوید. چاره‏ای نداشت جز اینکه اظهاراتم را منتقل کند. پس از چند دقیقه دو باره از پشت میکروفن گفت: که جناب سفیر تشریف ندارند.

  گفتم: پس به نفر دوم بگویید که می‏خواهم او را ببینم و سفارت را تحویل بگیرم !

مانده بود چه کند! چند دقیقه‏ای گذشت. با ترس و لرز پشت در نردهای سفارت آمد و نگاهی به من و دور و بر انداخت و سپس به اطاق خود رفت و در را محکم از پشت بست و قفل و چفت نمود و سپس از پشت میکروفن گفت: نفر دوم سفارت هم تشریف ندارند !

گفتم: می‏خواهم با هر کس که هست ملاقات کنم. آخر باید سفارت را هر چه زودتر تحویل من دهند .

گفت: صبر کنید، چند دقیقه‏ای گذشت و این بار گفت که: آقا، هیچکس در سفارت نیست!

  گفتم: خیلی خوب، پیغام مرا به آنها برسان و بگو قدیری، نماینده دولت موقت انقلاب آمده بود سفارت را تحویل بگیرد.   بگو سفارت را آماده کنند. من بزودی مجدداً مراجعه خواهم کرد.

 با آن دربان خداحافظی کردم و از خیابان عبور نمودم و به دنبال دوستم که قرار بود اوضاع را زیر نظر بگیرد گشتم، ولی او را نیافتم.

 ناگهان دیدم یک ماشین پلیس به سرعت به سفارت نزدیک شد و با یک مانور سریع دور زد و در مقابل من ایستاد. خیلی خونسرد بودم. آنها سریعاً پیاده شدند و جلوی من ایستادند: دستشان روی اسلحه‌شان که به کمرشان بود قرار داشت. یکی از آنها پرسید: آیا شما به سفارت مراجعه کرده بودید؟!

 گفتم: بله

 گفت: چکار داشتید؟

 گفتم: من نماینده دولت موقت انقلاب اسلامی هستم و آمده‏ام سفارت را از آنها تحویل بگیرم. آنها باید سفارت را تحویل من دهند.

 با تعجب به من که جوانی بودم که تازه وارد 26 سالگی می‏شدم نگاه کردند و کارت شناسایی مرا خواستند. بدنم را نیز گشتند و طبیعتاً اسلحه‏ای پیدا نکردند. کارت دانشجویی خود را به آنها نشان دادم. شروع کردند آن را با بی سیم برای مرکز پلیس هجی کردن و منتظر پاسخ آنها ماندند. در این فاصله برای آنها از انقلاب اسلامی و حضرت امام(ره) و مبارزات مردم و جنایات شاه صحبت کردم و شاه را با موسولینی و رژیم شاه را با فاشیست‏ها مقایسه نمودم. یک ربع ساعت گذشت. دربان سفارت از لای نرده‏های سفارت ما را نگاه می‏کرد بالاخره بی سیم پلیس به صدا در آمد. آنها کارت دانشجویی مرا پس دادند و گفتند: آزادی.

 تشکر کردم و تأکید کردم که انقلاب اسلامی بزودی به پیروزی خواهد رسید و شما می‏توانید مطمئن باشید که روابط ایران و ایتالیا گسترش خواهدیافت. با آنها خداحافظی کردم. دیر وقت با همان دوستم که قرار بود بیرون مراقبت اوضاع باشد تماس گرفتم. خلاصه فهمیدم که در یک ایستگاه دیگر پیاده شده بود، قدری نگران شده بود که اقدام من کاری دست او هم بدهد. به روی خود نیاوردم.

شکاف در سفارت شاهنشاهی

اقدام من در روز 16 بهمن 1357 در رفتن به سفارت و معرفی خود به عنوان نماینده دولت موقّت و تأکید مبنی بر اینکه باید سفارت را تحویل من دهند، تأثیر خود را گذاشته بود. خبر این اقدام من در بین کارکنان سفارت پیچیده بود. آنها نمی‏دانستند که من بدون هماهنگی با تهران چنین چیزی را مطرح کرده‌ام و تصّور نمی‏کردند که به تنهایی به سفارت مراجعه کرده باشم. شاید به همین دلیل نیز مرا به سفارت راه ندادند وگرنه ممکن بود راه دهند و بلایی به سرم آورند. فردای آن روز، همان دوستم، ظهر به رستوران دانشجویی رفته بود، صحنه‏ای را مشاهده کرد که شب آن را برایم تعریف کرد. او گفت: یک نفر ساواکی سفارت به رستوران دانشجویی آمده بود و خطاب به دانشجویان که غالباً نیز کنفدراسیونی (کمونیست) بودند می‏گفت: من با شما در مبارزه با رژیم شاه اعلام همبستگی می‏کنم. دانشجویان نیز او را هو کرده بودند و او ناچار شده بود رستوران را ترک کند. دوستم با خنده می‏گفت: آن فرد ساواکی حسابی جا خورده بود و نمی‏دانست چه کند؟ گفتم: موقعیت خیلی خوبی است. او را هر طور شده پیدا کن و با او قرار ملاقات بگذار و بگو که نماینده دولت موقت می‏خواهد شما را ببیند. هر جا قرار گذاشتی من حاضر به ملاقات هستم.

 فردای آن روز، دوستم، مجدداً به رستوران دانشجویی رفته و این فرد را دیده بود که مورد تمسخر دانشجویان قرار گرفته است. با او قرار ملاقات گذاشت، ملاقات، عصر همان روز در یک قهوه خانه در خیابان معروف وِنتو در رم انجام گرفت. آن فرد که دانشجویان او را ساواکی خطاب می‏کردند، همراه با یک همکار دیگرش به ملاقات آمد. هر دو را در آغوش گرفتم و دیده بوسی کردم و به آنها بابت تصمیمشان در پیوستن به مردم و همراهی با انقلاب اسلامی تبریک گفتم. خیلی از برخورد من با خود متعجب شده بودند و شاید آنرا با برخورد کمونیست‏ها مقایسه می‏کردند. گفتم که ما می‏خواهیم همه در خدمت مردم باشند و هر کس با انقلاب اسلامی و مردم باشد از او استقبال می‏کنیم، در ملاقاتمان معلوم شد که آنها ساواکی نبودند بلکه کارمندان رمز سفارت بودند که مسئولیت ارتباط رمز و کشف سفارت با وزارت امور خارجه را بر عهده داشتند. با توجه به هدفم در اشغال سفارت، سعی کردم اطلاعاتی در مورد سفارت بگیرم. می‏گفتند، وضع سفارت به هم ریخته است. سفیر دیگر به سفارت نمی‏آید و نفر دوم سفارت، پرویز زاهدی، پسر عموی اردشیر زاهدی معروف، عملاً سفارت را اداره می‏کند. معلوم شد اقدام من در مراجعه به سفارت به عنوان نماینده دولت موقت و تأکید بر ضرورت تحویل گرفتن سفارت اثر خود را داشته است و خود آنها به دنبال این تماس و با مشاهده مبارزات مردم، تصمیم گرفته‌اند به مردم بپیوندند. یکی از آنها تعارف کرد برای صرف چای به منزلش برویم. من هم فوراً پذیرفتم و با هم به منزلش رفتیم، برای من که در یک اطاق ساده زندگی دانشجویی را می‏گذراندم، خانه‏اش خیلی شیک و مجلل جلوه کرد و عکس مصدق را روی کتابخانه گذاشته بود و خیلی به او اظهار علاقه و ارادت می‏نمود. معلوم بود که از موضع حضرت امام (ره) و نهضت اسلامی نسبت به مصدق اطلاعی نداشت و در حقیقت سعی می‏کرد. نظر مرا به خود جلب کند! من هم ضمن تشریح انقلاب اسلامی، چیزی را به رویش نیاوردم. از او و همکارش خواستم، خودشان را برای همکاری در سفارت جمهوری اسلامی ایران آماده کنند. برای آنها پیشنهاد خیلی خوشایندی بود. خداحافظی کردم و به دنبال کارهای دیگر رفتم. امیدم برای موفقیت در اشغال سفارت بیشتر شده بود، پیغام دادم که همه دانشجویان در سرتاسر ایتالیا آماده حرکت به سمت رم باشند و باید همه چیز را با خود بیاورند. خودشان باید همه چیز را برای خود تدارک می‏دیدند و هزینه‏های آن را شخصاً تقبل می‏کردند. همه باید خود را برای مورد ضرب و شتم قرار گرفتن و زندانی شدن آماده می‏نمودند. برای حمایت از انقلاب اسلامی، هر نوع فداکاری لازم بود. اعضای انجمن‏های اسلامی، هر یک در شهر خود به شدت مشغول فعالیت بودند. 24 تا 26 بهمن ماه، زمان مناسب برای اشغال سفارت به نظر می‏رسید، ما هم چند روزی را برای تدارک لازم برای فراهم آوردن امکان انعکاس گسترده‏تر عملیات اشغال سفارت در اختیار داشتیم. روز 22 بهمن، سوار بر اتوبوس عازم جلسه‏ای بودم، بنا داشتم به انجمن‏ها پیغام دهم که به رم عزیمت کنند. یک ایرانی مرا دید و فریاد زد که رادیو آزاد شد. فورا از اتوبوس پیاده شدم و از او جزئیات را خواستم. گفت: رادیو ایران را گوش می‏دادم که ناگهان رادیو اعلام کرد که رادیو به دست انقلابیون افتاده است و درگیریها به شدت ادامه دارد و گوینده مرتبا از مجاهدین خلق و فدائیان خلق می‏خواست که در دفاع از رادیو و تلویزیون به کمک بشتابند، تعجب کردم، فدائیان خلق که هیچ نقشی در انقلاب نداشتند و با اینکه سازمانی چریکی محسوب می‏شدند نیروی چندانی نداشتند تا کاری از آنها بر آید. مجاهدین خلق هم که توسط عناصر مرتد آن تار و مار شده بود و این نیروها با همکاری ساواک عناصر مؤمن را از بین برده بودند و از این دو سازمان کاری بر نمی‏آمد. ضمن اینکه هر دو سازمان با انقلاب اسلامی در عمل سر ناسازگاری داشتند. در حقیقت این مردم مؤمن و مسلمان ایران بودند که به رهبری حضرت امام (ره) انقلاب را تا به این مرحله رسانده و نیروی اصلی انقلاب را تشکیل می‏دادند. حدس زدم که این اظهارات ناهماهنگ باید مربوط به نظر شخصی مجری باشد که بعداً هم معلوم شد که همینطور بوده است. به فکر فرو رفتم. این سوال برایم مطرح بود که الان چه کاری باید کرد و تکلیف من در این لحظه چیست؟ تصمیم خود را گرفتم. سریعاً به سفارت می‏رویم و اداره سفارت را به هر نحو شده به دست می‏گیریم. تماس با اعضای انجمن اسلامی ممکن نبود. هر کس مشغول کاری بود و طبیعتاً هنوز به منزل بر نگشته بودند. تصمیم گرفتم به تنهایی به سفارت بروم و همچون سه روز قبل خود را نماینده دولت موقت معرفی کرده بخواهم اداره سفارت را به من بسپارند. به طرف سفارت به راه افتادم. .