ارزیابی از قرارداد اخیر ایران و روسیه: قرارداد تهران و مسکو غرب را سردرگم می‌کند
محمد‌حسن قدیری‌ابیانه کارشناس سیاست خارجی در این‌باره به روزنامه سیاست روز گفت که معتقد است: ایران قبلاً هم اعلام کرده بود که در برنامه خود تولید برق هسته‌ای را دارد و این قرارداد هم در همان راستا است. البته ایران قبل از انقلاب نیز برنامه ۱۴ هزار مگاوات برق هسته‌ای را داشته و آمریکا نیز آن را پذیرفته بود.
وی افزود: در حقیقت خود آمریکایی‌ها مطالعات لازم را انجام داده و بر نیاز ایران تاکید کرده بودند و این در شرایطی بود که جمعیت ایران در آن زمان کمتر از نصف کنونی بود و در ۳۵ سال گذشته مقدار زیادی نفت مصرف و یا صادر شده است.
وی تصریح کرد: بنابراین نیاز ایران به تولید برق منطقه‌ای به هر اندازه‌ای که بخواهد جزء حقوق بین‌المللی است حتی ایران حق دارد انرژی هسته‌ای بیش از نیاز و برای صادرات نیز تولید کند کما‌اینکه برق انرژی هسته‌ای تولید شده در فرانسه صادر می‌شود.
قدیری در ادامه گفت: اما از آن‌جا که در مذاکرات با ۱+۵ صحبت از تأمین اورانیوم غنی‌شده برای نیاز کشور است، طبیعتاً این تصمیم در مذاکرات آتی تاثیر خود را خواهد گذاشت چرا که کشور در آن صورت به تولید اورانیوم غنی شده بیشتری نیاز خواهد داشت.
متن کامل گزارش روزنامه سیاست روز
کارشناسان بر این عقیده‌اند که قرارداد صورت گرفته میان ایران و روسیه مبنی بر تامین انرژی برق هسته‌ای با ساخت دو راکتور اتمی در عین اینکه در گسترش روابط تهران و مسکو به عنوان دو قطب قدرت در عرصه بین‌الملل اثر گذار خواهد بود تشویش و سردرگمی غرب را بویژه در مذاکرات آتی فراهم می‌کند.
چند روز پیش (بیست آبان‌ماه) رییس سازمان انرژی اتمی ایران در سفری یک روزه به مسکو ضمن دیدار با مقامات این کشور با شرکت دولتی اتم روس قرارداد ساخت دو راکتور اتمی جدید را امضا کرد که بر‌اساس آن نیروگاه بوشهر گسترش می‌یابد و دو نیروگاه دیگر تاسیس می‌شود.
امضای قرارداد در حالی صورت گرفت که ایران و ۱+۵ در مرحله تدوین توافق جامع و امضای آن قرار گرفته است البته پس از امضای این قرارداد برخی محافل سیاسی غرب نتوانستند نگرانی خود را پنهان سازند چنانچه روزنامه لس‌آنجلس‌تایمز چهارشنبه هفته گذشته با انتشار گزارشی درباره توافق اخیر ایران و روسیه برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید در ایران، نوشت که این توافق مایه نگرانی غرب است چراکه به نظر می‌رسد می‌تواند راه را برای تولید سوخت داخلی و استفاده از آن در نیروگاه‌های جدید باز کند.
پس از امضای این قرارداد علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی در اظهارات خود بیان کرد:" درباره ساز و کارهایی برای مبادله سوخت هسته‌ای با طرف روسی تبادل نظر خواهیم کرد." پیش از این نیویورک تایمز در گزارشی مدعی شده بود که ایران ظرفیت غنی‌سازی محدود ۵ درصد خود را پذیرفته و قرار است مابقی را برای تبدیل میله سوخت به روسیه منتقل کند.
این ادعا از سوی مسئولان ایران تکذیب شد. البته مقامات شرکتی دولتی روس اتم اعلام کرده‌اند که ساخت این نیروگاه‌های جدید و نیز انتقال سوخت و تجهیزات برای این نیروگاه‌ها به طور کامل تحت نظارت و کنترل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود. از طرفی بر‌اساس توافقنامه ژنو، ظرفیت غنی‌سازی در ایران می‌تواند منطبق با احتیاجات باشد. از این‌رو ایران می‌تواند با استفاده از این بخش، و با بیان این مساله که احداث این نیروگاه‌ها بر‌اساس نیازها و احتیاجات داخلی صورت می‌گیرد.
به همین دلیل این مساله می‌تواند برگ برنده ایران محسوب شود. در حال حاضر نیروگاه اتمی بوشهر قدرت تولید هزار مگاوات برق را دارد. در این راستا علی‌اکبر صالحی در آستانه سفرش به مسکو تصریح کرده بود که تولید ۲۰ هزار مگاوات برق اتمی از تکالیفی است که مجلس شورای اسلامی برای دولت قرار داده است. وی گفته بود که در سفر خود به مسکو قراردادی برای ساخت دو نیروگاه اتمی دیگر با مشارکت طرف روس امضا می‌کند. این اظهارات را می‌توان در قالب توسعه و احداث نیروگاه‌ها منطبق به نیازهای داخلی دانست.
البته هنوز در‌خصوص اینکه امضای این قرارداد تا چه میزان تعهد‌آور و ضمانت اجرایی داشته، صحبتی به میان نیامده است. اما نکته حائز اهمیت آن است که شاید ایران با این اقدام خود همچنان این تعهد را به روسیه می‌دهد که حتی در صورت حصول توافق نهایی، روابط خود را در حد گسترده با روسیه حفظ خواهد کرد. زیرا به نظر می‌رسد غربی‌ها چندان تمایلی نسبت به همکاری با ایران در‌خصوص احداث نیروگاه‌های این چنینی ندارند.
به همین دلیل این قرارداد می‌تواند تضمینی برای روسیه باشد. از طرفی در حال حاضر روسیه با تحریم هایی از سوی غرب مواجه است و به دلیل عدم پرداخت‌های مالی به منظور تامین مایحتاج خود در حوزه های مختلف، اقدام به یک قرارداد پایاپای با ایران کرده است. تا از این طریق روسیه اقدام به تاسیس نیروگاه و ایران نیز اقدام به تامین نیازهای روسیه کند.
با این حال شرکت روس اتم تصریح کرده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر پروژه سرهم‌بندی سوخت هسته‌ای نظارت خواهد کرد و انجام این پروژه با تبعیت کامل از معاهده ان‌پی‌تی و سایر معاهده‌ها و توافقنامه‌های بین‌المللی که ایران و روسیه آنها را امضا کرده‌اند صورت خواهد گرفت. همچنین دو طرف بر لزوم پایبندی به موارد مورد توافق در مذاکرات ۱+۵ هم تأکید کرده‌اند.
از این‌رو با توجه به نوع قرارداد، تأمین برق داخل با استفاده از نیروگاه هسته‌ای و موضوع اشاره شده در توافق ژنو مبنی بر توسعه ظرفیت غنی‌سازی منطبق با نیاز، چندان اثری بر مذاکرات پیش‌رو نخواهد داشت.
با توجه به اینکه غرب بویژه امریکایی‌ها اصلا تمایلی به فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران ندارند و مدام با بهانه‌های مختلف خواهان کاهش میزان غنی‌سازی و حتی حذف غنی‌سازی هستند بنابراین انعقاد این قرارداد از چشم غرب دور نخواهد ماند و موجبات نگرانی و تشویش خود را از امضای این قرارداد هم در مذاکرات آتی بروز می‌دهند هم سناریویی جدید را برای لغو این قرارداد میان تهران و مسکو ترتیب خواهند داد.
با توجه به تلاش همیشگی غرب برای محدود کردن فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران دو مسئله مطرح می‌شود که در میان مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ برای حصول نتیجه، هدف از عقد این قرارداد چیست؟ آیا این قرارداد می‌تواند تاثیر مثبت یا منفی بر مذاکرات هسته‌ای و توافقات احتمالی بگذارد؟
در همین زمینه سیاست روز در گفت‌وگو با کارشناسان به تبیین چرایی این موضوع پرداخته است.
قرارداد تهران و مسکو غرب را سردرگم می‌کند
محمد‌حسن قدیری‌ابیانه کارشناس سیاست خارجی در این‌باره معتقد است: ایران قبلاً هم اعلام کرده بود که در برنامه خود تولید برق هسته‌ای را دارد و این قرارداد هم در همان راستا است. البته ایران قبل از انقلاب نیز برنامه ۱۴ هزار مگاوات برق هسته‌ای را داشته و آمریکا نیز آن را پذیرفته بود.
وی افزود: در حقیقت خود آمریکایی‌ها مطالعات لازم را انجام داده و بر نیاز ایران تاکید کرده بودند و این در شرایطی بود که جمعیت ایران در آن زمان کمتر از نصف کنونی بود و در ۳۵ سال گذشته مقدار زیادی نفت مصرف و یا صادر شده است.
وی تصریح کرد: بنابراین نیاز ایران به تولید برق منطقه‌ای به هر اندازه‌ای که بخواهد جزء حقوق بین‌المللی است حتی ایران حق دارد انرژی هسته‌ای بیش از نیاز و برای صادرات نیز تولید کند کما‌اینکه برق انرژی هسته‌ای تولید شده در فرانسه صادر می‌شود.
قدیری در ادامه گفت: اما از آن‌جا که در مذاکرات با ۱+۵ صحبت از تأمین اورانیوم غنی‌شده برای نیاز کشور است، طبیعتاً این تصمیم در مذاکرات آتی تاثیر خود را خواهد گذاشت چرا که کشور در آن صورت به تولید اورانیوم غنی شده بیشتری نیاز خواهد داشت.
آمریکا برای قرارداد ایران و روسیه نیز سناریو تعریف می‌کند
سیدرضا صدالحسینی کارشناس سیاست خارجی نیز در‌خصوص این قرارداد گفت: در پاسخ به سوالی که محور آن توسعه و گسترش ارتباطات هسته‌ای جمهوری ایران است باید گفت در چشم‌انداز بیست ساله توسعه همه‌جانبه کشور و برنامه‌های پنج ساله به گسترش و افزایش بهره‌برداری از انرژی‌های پاک از جمله تولید برق هسته‌ای توسط راکتورهای آب سنگین و هسته‌ای تأکید شده است و نیاز آینده کشور به تولید برق نیز ایجاب می‌نماید در کنار گسترش و توسعه تولید برق به وسیله توربین‌های آبی و کارخانجات سیکل ترکیبی به موضوع مهم استفاده از تکنولوژی هسته‌ای نیز توجه ویژه گردد.
وی افزود: بنابراین هم زمانی عقد قرارداد با شرکت‌های روسی و مذاکرات هسته‌ای بین ایران کاملا اتفاقی بوده اما نمی‌توان تاثیرات غیرمستقیم آن را نادیده گرفت.
کارشناس سیاست خارجی تصریح کرد: به این معنا که حتماً کشورهای ۱+۵ به خسران اقتصادی و تکنولوژیک خود در عقب ماندن از رقیب روسی توجه خواهند کرد و پیش‌بینی می‌شود نسبت به این مسئله واکنش‌های سیاسی و رسانه‌ای نیز صورت گیرد، اما اگر تصور شود آمریکایی‌ها در این خصوص آماده پذیرش احقاق حق مردم ایران باشند این نشان از نبود شناخت کافی از نظام سلطه و خوش‌بینی بیش از حد به سلطه‌گری است که با جنایات خود در قالب حمله نظامی، تحریم اقتصادی، اقدامات ضد حقوق بشری و انزوای سیاسی کشورهای رقیب سعی در خارج کردن آنان از گود رقابت و مقاومت می‌کند؟
وی در ادامه گفت: در حقیقت آمریکایی‌ها در جلوگیری از احقاق حق ایرانی‌ها در رسیدن به میزان مورد نیاز اورانیوم غنی شده تصمیم خود را گرفته و ممکن است با افزایش تحریم روسیه، سعی در منصرف کردن آنان از انعقاد قرار داد با ایران کنند اما حاضر به واگذاری حق ملت ایران نخواهند بود که این نشان از خوی سلطه‌گرانه این کشور دارد.
وی در پایان خاطرنشان کرد و گفت: اما احتمال واکنش اروپاییان به این قرارداد چه خواهد بود؟ باید گفت به نظر می‌رسد اروپاییان از حضور نیافتن در توسعه اقتصادی ایران بیش از گذشته ناراحت شوند و به شرکای آمریکایی خود بیش از گذشته فشار وارد کنند تا از تمامیت خواص یکسویه پرهیز کنند.
هدی دهقان بذرافشان