پایگاه شخصی دکتر محمد حسن قدیری ابیانه

نه شیپور پیروزی نه مارش عزا

با توجه به بیانیه توافق مشترک سیاسی و ۱+۵ در لوزان سوئیس و برداشت‌های متفاوت و البته ابهام‌آمیز برخی کشورهای غربی به ویژه آمریکا و فرانسه در‌خصوص لغو تحریم‌ها کارشناسان سیاست خارجی بر این نظر اتفاق دارند که دستگاه دیپلماسی ضمن شفاف‌سازی صحیح موضعی قاطع را نیز در این خصوص اتخاذ نماید.
سرانجام پس از ۹روز، رایزنی فشرده ایران و اعضای ۱+۵ پنج‌شنبه شب به پایان رسید پایان مذاکراتی که وزیر خارجه کشورمان با اعلام یافتن راه‌حل‌ها اعلام کرد: آماده‌ایم نگارش را فوراً آغاز کنیم.

آنچه در ۹ روز مذاکره گذشت
رایزنی‌های هسته‌ای در لوزان سوئیس که از پنجم فروردین‌ماه آغاز شد وتا پنج‌شنبه شب ادامه داشت، طرفین ظرف این چند روز رایزنی‌های فشرده‌ای را در راستای رفع اختلافات موجود بر سر راه حصول توافقنامه جامع هسته‌ای صورت دادند، این رایزنی‌ها در روزهای اول بین هیأت‌های ایران و آمریکا و در سطح وزرای خارجه، معاونان و کارشناسان برگزار و سپس سایر وزرای خارجه به جمع مذاکره‌کنندگان پیوستند تا بالاخره پس از ۹ روز رایزنی فشرده جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ در چارچوب عناصر مندرج در برنامه اقدام مشترک مورخ ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ و متعاقب فرایند طولانی مذاکراتی پیچیده و طولانی در ابعاد فنی، حقوقی و سیاسی، به مجموعه‌ای از راه‌حل‌های لازم جهت نیل به برنامه جامع اقدام مشترک در شهر لوزان سوییس دست یافتند. در پایان این رایزنی‌ها بیانیه مشترک مطبوعاتی توسط ظریف و موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرائت شد. چنانچه موگرینی در بیانیه مشترک با وزیر امور خارجه ایران گفت که ما گام‌های قاطعانه برداشتیم و به راه‌حل‌ها در پارامترهای کلیدی رسیدیم و همه تحریم‌های اقتصادی و هسته‌ای علیه ایران پایان می‌یابد.
مطابق راه‌حل‌های موجود؛ راکتور تحقیقاتی اراک آب سنگین باقی خواهد ماند و با انجام بازطراحی ارتقاء یافته و روزآمد خواهد شد. در باز طراحی راکتور ضمن کاهش میزان تولیدی پلوتونیوم، کارآیی راکتور اراک به میزان قابل توجهی افزایش پیدا خواهد کرد. بازطراحی راکتور اراک در چارچوب یک برنامه زمان‌بندی مشخص و در قالب یک پروژه بین‌المللی مشترک تحت مدیریت ایران آغاز و پس از آن بلافاصله ساخت آن شروع و در چارچوب یک برنامه زمان‌بندی تکمیل خواهد شد. تولید سوخت رآکتور اراک و اعطای گواهی بین‌المللی سوخت راکتور از جمله موارد این همکاری‌های بین‌المللی خواهد بود. از طرف دیگر، کارخانه تولید آب سنگین نیز مانند قبل به کار خود ادامه خواهد داد.
بر‌اساس تفاهمات به دست آمده،‌ شمار سانتریفیوژهای فعال ایران از ۱۹۰۰۰ دستگاه کنونی به ۶۱۰۴ دستگاه کاهش می‌یابد، که از این تعداد هم ۱۰۰۰ دستگاه در سایت فردو فعال بوده و امکان غنی‌سازی اورانیوم نخواهند داشت. همچنین میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سطح کمتر از ۵ درصد ایران هم از ۱۰۰۰۰ کیلوگرم کنونی به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش خواهد یافت.

برداشت‌های متفاوت از یک توافق
در حالی که رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان و مورگینی در بیانیه مشترک بر توافق لغو همه تحریم‌ها آن هم به یکباره تاکید کردند باراک اوباما با برگزاری کنفرانس خبری در واشنگتن در ادعایی قابل تامل گفت: «ایران بیش از هر کشور دیگری شاهد بازرسی‌ها خواهد بود و به عنوان عضو ان‌پی‌تی تعهداتی دارد. جامعه بین‌المللی پذیرفته مرحله به مرحله بخش‌هایی از تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند اما در همان حال تحریم‌های دیگر درباره موشک‌های بالستیک و حقوق بشر ادامه خواهد یافت».
لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه نیز در مصاحبه با ایستگاه رادیو یک اروپا دیروز هشدار داد که مسأله مربوط به اینکه تحریم‌های ایران چه زمانی لغو خواهد شد، هنوز حل و فصل نشده است. درخصوص لغو تحریم ها، هنوز توافقی حاصل نشده است.
آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در بیانه‌ای پنج‌شنبه تأکید کرد که توافقنامه اولیه با ایران یک گام مهم در جهت جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای است.
این ادعاهای قابل تامل اعضای ۱+۵ بویژه مقامات امریکایی و فرانسوی و تاکید آنها بر حل و فصل نشدن تحریم‌ها از یک‌سو و از سوی دیگر تاکید وزیر خارجه کشورمان به توافق بر سر لغو تحریم‌ها در حالی است که از نظر کارشناسان حوزه دیپلماسی این مسئله اولین نقطه ابهام برای توافق صورت گرفته به شمار می‌رود و حاکی از دو مرحله‌ای بودن توافقات است که این مسئله با تاکید مقام معظم رهبری تنها بر توافقی یک مرحله‌ای که در دیدار با اعضای نیروی هوایی بیان داشتند متفاوت است.
توافق بر روی بعد فنی تاسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان صورت پذیرفت نیز از دیگر مواردی است که کارشناسان سیاست خارجی به آن انتقاد دارند. کارشناسان معتقدند تا زمان صداقت طرف مقابل نسبت به آنچه توافق کرده و شفافیت درست از آنچه که در توافق اولیه با غرب صورت گرفته دمیدن بر مارش پیروزی و ذوق‌زدگی کاملا بی‌معنی است.
البته کارشناسان می‌گویند این نقدها و بیان این مسائل نفی زحمات تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان نیست ولی درایت آنها در قبال فریبکاری و بی‌صداقتی طرف غربی و نیز توجه به تاکیدات همیشه مقام معظم رهبری نسبت به ترفندهای غربی و بی‌اعتمادی ایشان باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد همچنین نسبت به موضع‌گیری‌های اخیر رئیس‌جمهور امریکا و وزیر خارجه فرانسه نیز پاسخی قاطع دهند.

برداشت‌های طرف غربی عاملی برای نرسیدن به یک توافق مشترک
دکتر سید‌رضا صدرالحسینی کارشناس سیاست خارجی در گفت‌وگو با سیاست روز به ارزیابی مذاکرات و بیانه پایانی پرداخت و گفت: با توجه به پایان دور نهم مذاکرات که در حقیقت فشرده‌تر و سنگین‌تر از همه مذاکرات قبلی محسوب می‌شود و بیانیه اولیه آن می‌توان این‌گونه اظهارنظر کرد که هنوز طرفین مذاکره یعنی جمهوری اسلامی ایران و گروه کشورهای ۱+۵ و در رأس آن آمریکا برداشت‌های متفاوتی از آن می‌نمایند و این یکی از اصلی‌ترین موانع دستیابی به یک توافق مشترک در راستای مذاکرات «اقدام مشترک» است.
وی افزود: با عنایت به تدابیر مقام معظم رهبری در‌خصوص یک مرحله‌ای بودن توافق نهایی و برداشته شدن همه تحریم‌ها بیانیه اخیر به این دو موضوع تصریح نموده و حداقل به نظر می‌رسد که ۱+۵ به این موضوع در تفاسیر رسانه‌ای خویش اعتقاد ندارد.
این کارشناس سیاست خارجی در ادامه تصریح کرد: البته به نظر می‌رسد موضوع غیرقابل بازگشت بودن توافقات احتمالی نهایی در این بیانیه اولیه نیز لحاظ شده است که این موضوع در کنار پذیرش غنی‌سازی صلح‌آمیز ایران را می‌توانیم یکی از موفقیت‌ها و دستاوردهای مذاکرات فشرده اخیر بنامیم نباید فراموش نمود که برای تهیه و صدور توافق‌نامه نهایی بیش از سه ماه فرصت است که در این ایام نیز توجه به ابعاد مختلف فنی، خصوصی و سیاسی از موضوعات مهمی است که تیم مذاکره‌کننده به همراه پشتیبانی ملت از آنان باید به آن توجه نمود. وی در پایان خاطرنشان کرد: در نهایت عصبانیت دشمنان انقلاب اسلامی و در رأس آنان رژیم غاصب صهیونیستی از این بیانیه ابتدایی نشان از مثبت بودن روند مذاکرات دارند البته نظرگاه‌ ما در سه ماه آینده می‌تواند شفافیت بیشتری یافته و قطعیت را برای ما ایجاد نماید.

دمیدن بر شیپور پیروزی زود است
محمد‌حسن قدیری‌ابیانه دیگر کارشناس حوزه دیپلماسی نیز به سیاست روز گفت: گزارش‌های رسمی بر نیمه پر تاکید دارد و نیمه خالی را مغفول گذاشته و این در حالی است که آمریکا بر نیمه خالی لیوان در آنچه که مربوط به کشورمان است تاکید دارد، مثلا طرف ایرانی تاکید دارد که سایت‌های فردو و نطنز و اراک تعطیل نمی‌شود در حالی که طرف‌های خارجی بر بخش‌هایی تاکید می‌کند که در همین سایت‌ها قرار است متوقف شود در صورتی که غربی‌ها در برگشت‌پذیر بودن تحریم‌ها و باقی ماندن تحریم‌ها در موارد غیر هسته‌ای تاکید دارند طرف ایرانی بر لغو تحریم‌ها تاکید کرده اما به زمان‌بندی آن اشاره نمی‌کند.
وی افزود: حتی اگر ما فقط نیمه پر لیوان را در نظر بگیریم حداکثر این توافق حتی در صورتی که تحریم‌ها کلاً لغو شود توافقی شبیه به قطعنامه ۵۹۸ است که هر چند بر بخشی از حقوق ایران تاکید می‌کند اما بر محدودیت ایران در استفاده از بخش‌های دیگری از حقوق مسلم خویش تأکید دارد.
از دیدگاه آقای قدیری البته این نیمه پر هم مرهون تاکیدات مقام معظم رهبری بوده که هیئت ایرانی نهایت تلاش خویش را برای رعایت این خطوط قرمز داشتند. وی در ادامه تصریح کرد: نکته‌ای را که مایلم تأکید کنم این است که تا قطعی شدن توافق دو طرف دمیدن بر شیپور پیروزی کار درستی نیست کما‌اینکه دمیدن بر مارش ‌عزا بی‌معنی است. باید منتظر بود تا نتیجه قطعی مذاکرات و تفاهم‌ نهایی مشخص شود.
وی در پایان گفت: اجازه به بازرسان برای عمل به پروتکل هر چند عنوان شده این عمل به صورت داوطلبانه استف که از بدترین بخش‌های توافق‌نامه است به خصوص که بر تصویب آن در آینده درچارچوب اختیارات رئیس‌جمهور و مجلس تاکید شده این بند باعث می‌شود تا دشمن لغو تحریم‌ها هر چند محدود به تصویب این قانون در مجلس موکول کند.البته هیچ‌کدام ازاین مسائل نافی زحمات هیئت ایرانی برای دفاع از حقوق کشورمان نیست.

آمریکا در بیانیه لوزان به همه خواسته‌های خود رسید
عضو کمیسیون امنیت ملی گفت: آمریکا در بیانیه لوزان به تمام خواسته‌های خود در مذاکرات هسته‌ای رسید اما ایران به خواسته اصلی خود که لغو کامل تحریم‌ها بود، نرسیده است.
اسماعیل کوثری عضو در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به بیانیه‌ای که در پایان مذاکرات هسته‌‌ای ایران با ۱+۵ در لوزان منتشر شد،گفت: متأسفانه حدود یک‌سال است که تیم مذاکره‌کننده ایرانی تنها وقت‌کُشی کرده است. طرف غربی مذاکرات نیز در طی یک‌سال گذشته همان مواضع ثابت خود را حفظ کردند و اتفاق جدیدی رخ نداد.
وی افزود: در طی این مدت هیچ حرف تازه‌ای زده نشد و تنها وقت ملت و کشور گرفته شد و در نهایت متأسفانه همان حرف‌هایی که تیم مذاکره‌کننده غربی گفت، اجرا شد و تیم مذاکره‌کننده ایرانی اقدامی در جهت مثبت بودن روند مذاکرات برای ما انجام نداد و در طول این یک‌سال تنها شعار داد.
کوثری با بیان اینکه آمریکا در بیانیه لوزان به تمام خواسته‌های خود در مذاکرات هسته‌ای رسید اما ایران به خواسته اصلی خود که لغو کامل تحریم‌ها بود، نرسیده است، خاطر‌نشان کرد: ما از آمریکا و متحدانش توقع نداریم به نفع ما عمل کنند اما از تیم مذاکره‌کننده خودمان توقع داشتیم در رابطه با مذاکرات قوی عمل کنند.

پذیرش «فکت شیت» منتشره کاخ سفید راهی برای سوءاستفاده
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه کارشناس مسائل سیاسی و بین‌‌الملل در گفت‌وگو با فارس، با اشاره به تفاوت‌های متن فکت‌شیت منتشر شده از سوی کاخ سفید و وزارت امور خارجه کشورمان درباره بیانیه لوزان گفت: اهمیت دیپلماسی عمومی هیچگاه کمتر از دیپلماسی رسمی نیست به ویژه در مسائل مختلفی نظیر اختلافات میان ایران و آمریکا در مسئله هسته‌ای.
وی با اشاره به زمان امضای توافقنامه ژنو در ۳ آذر سال ۹۲ اظهار داشت: زمانی که موافقتنامه ژنو امضاء شد در آنجا دیدیم که یک روز بعد از امضای توافقنامه ۱+۵ بیانیه‌ای را صادر کرد که بنیان‌های دیپلماسی عمومی را شکل داد و متأسفانه در جایگاه یک نقشه راه برای مذاکرات بعدی قرار گرفت.
فلاحت‌پیشه ادامه داد: ما در آن بیانیه دیدیم که اتحادیه اروپا سعی کرد شناسایی حق غنی‌سازی ایران را با ابهام مواجه کند و حتی موضوع پایان دادن به تحریم‌ها را مشروط کرد. و ما می‌بینیم در قالب همین بیانیه بود که کنگره آمریکا اعلام کرد: شکستی در سازمان تحریم‌ها ایجاد نشده است.
وی برخورد واقع‌گرایانه وزارت امور خارجه با بیانیه لوزان را یکی از مهمترین راهکارهای جلوگیری از سوءاستفاده ۱+۵ از این بیانیه خواند و افزود: به عقیده من مواضعی مانند موضع آقای روحانی پس از توافق ژنو و نامه وی به مقام معظم رهبری پس از آن موضع دولت را در مذاکرات پایین آورد در حالی که توافق قطعی صورت نگرفته و مسئله‌ای وجود نداشت که به عنوان یک دستاورد مطرح شود.