در ساخت مستند بحران جز خدا پشتیبان دیگری ندارید.
گفتوگوی مشروح فارس با سرمدی درباره مستندسازی بحران و جنگ نرم
در ساخت مستند بحران جز خدا پشتیبان دیگری ندارید.
خبرگزاری فارس: یک مستندساز با بیان اینکه مستندساز بحران آموزش دیده نداریم درباره پشتیبانی از مستندسازانی که در میانه درگیری‌هاست، گفت: هیچ کس حتی وزارتخارجه پشتیبان او نیست، مستندساز باید به خدا توکل کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی فارس، سیاوش سرمدی مستندساز فعالی است که بیشتر مردم آن را با مستند مشهور «ادواردو آنیلی» می‌شناسند.
سرمدی با اشاره به قدیری ابیانه به عنوان یکی از معدود سفرای موفق کشور ادامه داد:
.
خبرگزاری فارس با او درباره مستندسازی بحران و جنگ نرم در این عرصه گفت‌وگو کرده است که بخش دوم آن در زیر می‌آید.
* در عرصه مستندسازی بحران باید وزارت خارجه را فراموش کنید
سیاوش سرمدی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به جایگاه وزارت خارجه در مستندسازی بحران اشاره کرد و گفت: در این عرصه باید بالکل وزارت خارجه را فراموش کنید چراکه این وزارتخانه از منظر من که سالهاست در کشورهای مختلف با این افراد سروکار داشتم به درد نمی‌خورد.
وی افزود: مستندساز برای مجموعه سفارتخانه ما آدم دردسرسازی است برای اینکه می‌رود در آن کشور کاری می‌کند که نیازمند ساپورت سفارتخانه است و بعد این ساپورت یعنی اینکه باید پیگیری کنی و باید به چهار نفر زنگ بزنی در حالیکه اگر مستندساز را به سفارتخانه راه ندهی خیلی راحت‌تر خدمتت را می‌کنی.
این مستندساز در پاسخ به این سوال که چه کسی از مستندساز بحران در میانه درگیری‌ها پشتیبانی خواهد کرد، تاکید کرد: هیچکس؛ مستندساز باید به خدا توکل کند؛ وزارتخارجه سیاستش این نیست چراکه شخص سفیری که آنجاست دنبال دردسر نیستند.
*فقط می گویند به مصلحت نیست
وی با اشاره به نمونه‌ای در اینباره افزود: کاری درباره دیپلمات‌های ربوده شده در لبنان داشتم می‌ساختم؛ سفیر آمد گفت که نسازید گفتم چرا گفت مصلحت نیست چرا مصلحت نیست و ... بحث زیاد شد و ما هم به حرف او گوش نکردیم و کار خودمان را ساختیم اما مشکل اینجا بود که ما با رائد موسوی به عنوان راوی طرف بودیم و او کارمند وزارتخارجه بود و آنها فشار آورد که برود و رفت و کار ما لنگ ماند البته کار را تمام کردم و در فیلم هم این نکته را گذاشتم.
سرمدی با اشاره به قدیری ابیانه به عنوان یکی از معدود سفرای موفق کشور ادامه داد: ایشان به من می‌گفت که ما سفرایی داریم که وقتی به وزارت خارجه آن کشور می‌روند با آنها برخورد توهین‌آمیز می‌شود و اینها می‌دانند اگر این مسئله را به تهران گزارش کنند تهران دستور بازگشت می‌دهد و می‌دانند اگر برگردند حقوقشان قطع خواهد شد لذا توهین را تحمل می‌کنند و گزارش نمی‌کنند لذا وقتی با چنین سیستمی طرف هستید چه انتظاری دارید که دغدغه مستندسازی و رسانه داشته باشند.
وی با بیان اینکه مستندسازی بحران در صدا و سیما تعطیل است، گفت: اگر اتفاق نادری هم بیافتد با آن نگاه و برایندی که صداوسیما دارد کاری که می‌شود مثلا در نیم ساعت و به صورت استاندارد تولید کرد باید 13 قسمت 45 دقیقه‌ای باشد.
* هیچ هماهنگی بین دستگاه‌های آرشیوی کشور برای تولید مستند سیاسی وجود ندارد
سیاوش سرمدی در پاسخ به این سوال که آیا حضور بخش خصوصی در این عرصه می‌تواند این محدودیت‌ها و خطوط قرمز را با ایجاد رقابت کم کند این امر را ناممکن دانست و گفت: شما در صورتی میتوانید رقابت انجام بدهید که ادم این کار را داشتی باشید اما ما آدمش را نداریم
وی با اشاره به شرایط مستند سیاسی گفت: مستند سیاسی سه عنصر اساسی دارد، اول، آدم‌هایی که در آن حرف می‌زنند، دوم تصاویری که استفاده می‌کنید که باید بکر باشد و ... سوم، شیوه روایت.
سرمدی افزود: مثلا من می‌خواستم درباره پرونده هسته‌ای فیلم بسازم؛ گفتم می‌خواهم با کارتر مصاحبه کنم این به معنی آن است که باید یک شرکت را در آمریکا وکیل کنید که 3 ماه این را پیگیری کند و خب شش هزار دلار دستمزدش است و مجموعه کارتر هم 10 هزار دلار می‌گیرد تا مصاحبه بدهد اما اگر کارتر بگوید که ما درباره ایران اشتباه کردیم خیلی مهم است اما این مجموعه این مسئله را نمی‌فهمد، می‌گوید چرا نمی‌روی با «تیری میسان» که الان تهران است مصاحبه کنی.
این مستندساز تصریح کرد: این در حالی است که بی‌بی‌سی این کار را می‌کند و مثلا در مجوعه‌اش به نام ایران و غرب که پرس‌تی‌وی هم مشارکت کرده و ساخت آن 3.5 سال طول کشیده وقتی آمدند ایران از آقای هاشمی پایین‌تر مصاحبه نکردند و آن طرف با کارتر مصاحبه کردند.
وی افزود: وقتی شما این مستند را می‌بینید تحت تأثیر قرار می‌گیرید اما در همین مستند حمله به هواپیمای ایرباس ایران را حذف کرده‌اند و هرچند بدون موضع است اما وقتی وارد جزئیات می‌شوید می‌بینید که زدن ایرباس که مهمترین نقطه تنش ایران و آمریکا در این 30 سال است در این مستند نیست اما در این طرف مدیر می‌گوید 3 تا کار می‌سازیم در حالی که هیچکدام دیده نمی‌شود.
*مجبورم برای گرفتن آرشیو رشوه بدهم
سرمدی همچنین با اشاره به ضرورت وجود تصاویر بکر در یک مستند سیاسی، گفت: نکته مهم در این امر آرشیو است در حالی که مستند‌سازان ما هیچ دسترسی به آرشیو ندارند یعنی آنجاهایی که آرشیو بزرگ دارند حتی وقتی برای ارگان‌های رسمی هم مستند می‌سازیم جای دیگری که آرشیو دارد هیچ سازوکاری وجود ندارد که آن آرشیو را بتوانیم آن را دریافت کنم.
وی با بیان اینکه منابع خارجی برای تصویر یک دقیقه‌ای 500 دلار دریافت می‌کنند، افزود: مثلا الان من برای حوزه هنری دارم کار می‌کنم تلویزیون آرشیوش را نمی‌دهد و هیچ هماهنگی این وسط وجود ندارد را چیست؟ و تنها کاری که می‌توانم بکنم این است که رشوه دهم.
سرمدی ادامه داد: من کارم برایم مهم است برای همین رشوه می‌دهم تا تصویر بکر را بگیرم اما آنکه برایش مهم نیست و آمده پول بگیرد چرت و پرت تحویل تهیه کننده می‌دهد مثلا تصویر کربلای 5 را می‌گذارد می‌گوید این والفجر هشت است و به مخاطب فکر نمی‌کند و به شعور او اهمیت نمی‌دهد.
* مستندساز بحران نداریم
سیاوش سرمدی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به سیکل ناقص جنگ نرم و تولید مستد بحران و اقدامات مدیران بالایی و میانی، گفت: در حوزه مستند بحران مستندساز هم نداریم چرا که مستند سازی که بتوانید بفرستید به حمص در سوریه حداقل باید زبان عربی و انگلیسی بلد باشد، تازه بماند که باید کشور مقصد را بشناسد و ... .
وی افزود: در این حوزه باید کار، کاملا تخصصی باشد کسی که لبنان را می‌شناسد باید برود لبنان و سوریه و تونس همینطور لذا باید آدم تربیت کنیم این در حالی است که مستند‌سازان ما 90 درصد زبان بلد نیستند؛ حالا وقتی زبان بلند نیستی باید بروی مترجم بگیری آن مترجم که معلوم نیست کی هست و می‌ترسد و نمی‌آید بماند که ممکن است دیدگاه خاصی داشته باشد و یا جاسوسی باشد و ... .
وی افزود: در مرحله سوم هم این یک شغل است آن کسی که حرفه‌ای نیست هر چی که به او بگویند می‌سازد لذا این شده که الان من فیلمساز، مستند را برای مخاطب نمی‌سازم بلکه برای مدیر می‌سازم و این دیگر کار اعتقادی نیست بلکه کار برای مدیری است که هوش متوسط دارد در حالی که باید فیلم برای مخاطب نخبه‌ای باشد که بالاترین هوش را دارد.
* در آموزش بین ایدئولوژی و فن تفاوت باید قائل شده و از همه باید استفاده کرد
سیاوش سرمدی در ادامه این گفت‌وگو درباره آموزش نیرو و ضرورت‌های آن گفت: در عرصه نظامی شهید تهرانی مقدم با 40 نفر دیگر در زمان جنگ رفتند سوریه پرتاب موشک اسکات را آموزش دیدند و تلاش آنها شده شهاب سه اما در فرهنگ امثال ابراهیم حاتمی‌کیا که تجربه کرده و فیلمش توسط مردم دیده شده را امروز نمی‌توانیم، بپذیریم.
وی افزود: فیلم «گزارش یک جشن» او را توقیف کرده‌اند در حالی که هیچ چیز ندارد؛ آن وقت او از دایره خارج می‌شود و ما پشت سر هم داشته‌هایمان را از دست می‌دهیم و اگر کسی خلاف نظر مدیران میانی کار کند با صد جور تهمت حذف می‌شود و ما فکر نمی‌کنیم که رسانه نیاز به تخصص دارد.
این مستندساز با تاکید بر ضرورت استفاده از همه متخصصان این امر تاکید کرد: مثلا دفتر آقای جلیلی دارد کلاس آموزشی می‌گذارد اگر شما شنیدید که امثال فرهادی را برده آنجا که به بچه‌های آنجا درس بدهد بدانید که تحولی رخ داده است چراکه شما به ایدئولوژی اصغر فرهادی چه کار دارید بلکه او کارگردان خوبی است و از لحاظ فنی می‌تواند آموزش بدهد.
وی افزود: مثلا اکیپ اولیه گروه تلویزیونی سپاه در اوایل جنگ «نادر ابراهیمی» را برده و آنجا آموزش داده است؛ نادر ابراهیمی آن زمان آدم روشنفکری محسوب می‌شده است که نمی‌توانسته کار کند و آن دوره کاری نداشته و می‌گفت که مانتو رنگ می‌کرده و می‌فروخته است.
سرمدی ادامه داد: حالا چنین فردی را می‌برند گروه تلویزیونی سپاه و 40 نفر تربیت کرده است که به آنها فیلمسازی یاد می‌داده است از جمله آنها کمال تبریزی، ابراهیم حاتمی‌کیا، سعید سعدی و علی‌اکبر ثقفی بوده است.
* سهل‌انگاری هنری در فیلمسازی درباره مکتب اهل بیت(ع) خیانت است
این مستندساز گفت: نکته‌ای که می‌گویم این است که من پس از چند سال زندگی در خارج از کشور به این نتیجه رسیدم که شما به عنوان تشیع و شیعه بهترین ایدئولوژی جهان را دارید و هیچ اسلام کاملی هم جز آنچه که امام خمینی(ره) گفته وجود ندارد و همه اسلام‌های کشورهای دیگر تعادل ندارد، میانه‌رو نیست بلکه به دنبال افراط و تفریط است حالا وقتی شما می‌خواهید درباره بهترین ایدئولوژی جهان فیلم بسازید باید با بهترین تکنیک جهان باشد.
وی با بیان اینکه سهل‌انگاری در فیلمسازی درباره مکتب اهل بیت(ع) خیانت به اهل بیت(ع) است، افزود: مثلا الان آقای مجید مجیدی دارد درباره حضرت محمد(ص) فیلم می‌سازد برای همین بهترین آدم‌های فنی جهان را آورده که کار کنند؛ ممکن است برخی بگویند این پول‌ها برای چه دارد خرج می‌شود در حالیکه این پول‌ها چیزی نیست چون شما دارید درباره برترین مخلوق جهان فیلم می‌سازید و باید بهترین فیلمبردار دنیا و صحنه‌پرداز دنیا را بیاوریم و این نگاه درست و اعتقادی و اندیشمندانه است.
سرمدی همچنین به ضرورت ایجاد شناخت از عرصه‌های مستندسازی بحران اشاره کرد و گفت: شما نمی‌توانید برای خارجی‌ها مستند بسازید بدون اینکه آنها را بشناسید.
وی افزود: مثلا سالهاست که هزینه سنگین می‌کنیم و برای لبنانی‌ها درباره فلسطین فیلم ساخته‌ایم بدون اینکه فلسطینی‌ها را بشناسیم؛ آن فیلم‌ها داخل کشور که دیده نشد، هیچ؛ حتی نتوانستند برای عرب‌ها نمایش بدهند.
این مستندساز ادامه داد: مشکل این است که فیلم شما نمی‌تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند چرا که شما نمی‌توانید درباره مبارز فلسطینی فیلم بسازید اما الگوی موجود در ذهن شما یک بچه بسیجی باشد؛ حتی اگر اسپیلبرگ را هم ببرید درباره کسانی که نمی‌شناسد، فیلم بسازد، آن فیلم در نمی‌آید و خنده‌دار می‌شود.
------------------------------------
گفت‌وگو از: سجاد اسلامیان