قدیری‌ابیانه: دولت همه چیز را تعطیل و به مذاکرات موکول کرد/ تلاش بی‌وقفه ظریف/ امیدوارم در دولت بعدی کسانی بر سر کار بیایند که خدا را قوی‌تر از کدخدا بدانند.
امیدوارم در دولت بعدی کسانی بر سر کار بیایند که خدا را قوی‌تر از کدخدا بدانند.
دستگاه دیپلماسی در بوته نقد و بررسی کارشناسی/
سفیر سابق ایران در مکزیک گفت: اینکه دولت همه چیز را تعطیل و به مذاکرات موکول کرد، به مذاکرات هم لطمه زد. هم سه سال فرصت سوزی شد و هم اینکه همه تخم‌مرغ‌ها در سبد مذاکرات گذاشته شد.
محمدحسن قدیری‌ابیانه سفیر سابق ایران در مکزیک و کارشناس مسائل استراتژیک در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، در ارزیابی از عملکرد سه ساله دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه در قضاوت درباره دستگاه سیاست خارجی باید عملکرد کلی دولت را در نظر گرفت، گفت: مثلا اگر مذاکره وزارت خارجه برای رفع تحریم‌ها، با تلاش دولت برای تحقق اقتصاد مقاومتی همسو بود، طبیعتا دستاوردهای این مذاکرات می‌توانست بیشتر باشد.
*موکول کردن همه چیز به مذاکرات
وی ادامه داد: اما اینکه دولت همه چیز را تعطیل و به مذاکرات موکول کرد، به مذاکرات هم لطمه زد. هم سه سال فرصت سوزی صورت گرفت و هم همه تخم‌مرغ‌ها در سبد مذاکرات گذاشته شد.
این کارشناس مسائل استراتژیک با ذکر این نکته که اظهارات غیر دیپلماتیک رئیس جمهور و برخی از اعضای دولت و بعضی از مقامات وزارت خارجه نیز در گرفتن امتیازات بیشتر در مذاکرات اثر منفی داشت، یادآور شد: اینکه رئیس جمهور بگوید که آب خوردن ما نیز به مذاکرات بستگی دارد یا ما نمی‌توانیم در مقابل قدرت‌های بزرگ بایستیم، دشمن را قانع می‌کند که می‌تواند امتیاز بیشتری بگیرد و امتیاز کمتری بدهد.
به گفته قدیری‌ابیانه مرعوب بودن سیاستمداران در نتیجه مذاکرات بسیار موثر است.
سفیر سابق ایران در مکزیک با بیان اینکه دشمن همواره تلاش کرده رعب و وحشت را در دل مذاکره کنندگان ایجاد کند، خاطرنشان کرد: مثلا اینکه از زبان وزیر خارجه گفته شود که آمریکا می‌تواند ظرف 10 دقیقه سیستم نظامی ما را فشل کند، نشان می‌دهد که ارزیابی دقیقی نه از قدرت دشمن وجود دارد و نه از قدرت نظامی خودمان.
وی گفت: از طرفی تلاش دولتمردان ایران نظیر رئیس جمهور و مسئولان وزارت خارجه به منظور دستاوردسازی برای برجام و ذکر این نکته که برجام، ایران را از جنگ دور کرد، خود اشتباه بزرگی است و علامت غلطی به دشمنان داده و میزان تهدیدات را افزایش می‌دهد.
قدیری‌ابیانه خاطرنشان کرد: در حالی که آمریکا در موقعیتی نبوده و نیست که بخواهد جنگ دیگری را علیه ایران آغاز کند و مذاکرات نه تنها در کمرنگ کردن تهدیدات دشمن اثری نداشته، بلکه دفعات بیان تهدیدات نظامی را افزایش داده است.
وی با ذکر این نکته که طبیعتا تلاش برای رفع تحریم‌ها و باز پس گرفتن اموال کشورمان امری مثبت است، عنوان کرد: ولی اینکه رئیس جمهور آنچنان غرق در موضوع مذاکرات شود که وزرای اقتصادی کشور دلیل انتشار نامه‌شان به رئیس جمهور مبنی بر عبور از رکود و ورود به بحران را علنی کرده و این استدلال را عنوان کنند که رئیس جمهور به آنها وقت ملاقات برای طرح این مسائل را نمی‌دهد، نشانه ضعف مدیریت رئیس جمهور است.
* معاونت‌های وزارت خارجه در جهت مصالح کشور قدم برمی‌دارند
سفیر اسبق ایران در استرالیا در عین حال خاطرنشان کرد: اینکه مذاکرات هسته اصلی سیاست خارجی ایران را تشکیل داده به این معنا نیست که در زمینه‌های دیگر تلاشی صورت نگرفته است. وزارت خارجه معاونت‌های مختلفی دارد که هر کدام در حوزه مسائل خویش به فعالیت می‌پردازند و در جهت مصالح کشور قدم برمی‌دارند.
* کاهش توجه به آمریکای لاتین/وخامت روابط با برخی کشورهای همسایه
وی در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه توجه به آمریکای لاتین کاهش یافته و روابط با برخی کشورهای همسایه مثل عربستان و امارات نیز رو به وخامت گذاشته است، یادآور شد: البته نمی‌توان آن را تقصیر مقامات کشورمان دانست. پادشاهان قبلی فوت کردند و یک پیر فرتوت آلزایمری و فرزند جوان و نپخته و جاه‌طلب او سررشته امور را در دست گرفته‌اند.
قدیری‌ابیانه خاطرنشان کرد: البته این نکته را هم باید گفت که عملکرد اقشار مختلف مردم نیز در مذاکرات و سیاست خارجی اثرگذار است. مثلا اینکه مذاکرات هنوز به نتیجه نرسیده یک عده به شادی می‌پردازند و تبریک رد و بدل می‌کنند، خود به ضرر مذاکرات است. اینکه فرهنگ و وجدان کار در ایران جزو ضعیف‌ترین‌ها در دنیاست، در اقتدار و تاثیرگذاری کلام دیپلماتیک کشور اثرگذار می‌باشد.
وی گفت: اینکه مردم ما جزو پرمصرف‌ترین ملت‌ها هستند که این امر هم موجب از دست رفتن سرمایه‌ها می‌شود، نیز در سیاست خارجی موثر است. به طور مثال ما برای دریافت بخش کوچکی از پول‌های بلوکه شده خودمان امتیاز می‌دهیم، در حالی که اسراف و هدر رفت در موضوع سوخت سالانه حدود 30 میلیارد دلار است که یک فاجعه می‌باشد.
به باور این کارشناس مسائل استراتژیک اگر فرهنگ کار و مصرف ما اصلاح شود و نیز از خرید کالاهای خارجی پرهیز کنیم، خیلی بیش از آنچه از مذاکرات توقع داریم در پیشرفت کشور حاصل خواهد شد.
سفیر سابق ایران در مکزیک خاطرنشان کرد: لذا باید هم در سیاست‌های کلان دولت و هم در سیاست خارجه و هم در فرهنگ عمومی و سبک اقتصادی و فرهنگی زندگی مردم کشورمان اصلاحات ایجاد شود.
*امیدی به بهبود سیاست‌های دولت نیست
قدیری‌ابیانه عنوان کرد: یک سال بیشتر از دولت فعلی نمانده و با این مواضع و روشی که آقای روحانی دارد که می‌گوید ما در مقابل قدرت‌های بزرگ نمی‌توانیم بایستیم نه تنها امیدی به بهبود سیاست‌های دولت نمی‌رود، بلکه با این نگاه دولت به دنبال امتیازدهی‌های بیشتری خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: بنده امیدوارم در دولت بعدی کسانی بر سر کار بیایند که نقاط قوت و ضعف کشور خودمان و دشمنان را بشناسند و خدا را قوی‌تر از کدخدا بدانند.
این کارشناس مسائل استراتژیک درباره کاهش توجه به آمریکای لاتین نیز گفت: طبیعتا روابط با غرب تا حد زیادی وقت و انرژی شخص وزیر و رئیس جمهور را گرفته است. رئیس جمهور باید بتواند وقت و انرژی و توجه خود را به تناسب به مسائل مختلف داخلی و خارجی اختصاص دهد.
* تلاش بی وقفه ظریف/نقدهایی وارد است و نکات مثبتی هم در عملکرد وزیر خارجه دیده می‌شود
قدیری‌ابیانه درباره عملکرد ظریف به عنوان سکاندار دستگاه سیاست خارجی نیز عنوان کرد: ظریف تلاش بی وقفه‌ای را انجام داد به نحوی که حتی در مذاکرات با 1+5 مذاکراتشان تا صبح طول می‌کشید. اما من معتقدم ما نباید با خستگی مذاکرات را ادامه دهیم.
وی افزود: زیرا خستگی مفرط می‌تواند در مذاکرات اثرگذار باشد. نقدهایی به سیاست‌های ایشان وارد است و همچنین نکات مثبتی نیز در عملکرد ایشان دیده می‌شود.
این کارشناس مسائل استراتژیک در خصوص اینکه چه نمره‌ای به عملکرد سه ساله وزیر خارجه می‌دهید؟ ادامه داد: فعلا از دادن نمره امتناع می‌کنم، با این امید که در آینده بتوانند نمره بهتری کسب کنند.
* انتصاب‌هایی از طریق رابطه
وی در ارائه پیشنهاد برای بهبود عملکرد دستگاه دیپلماسی نیز گفت: یکی از فجایعی که همواره گریبانگیر وزارت خارجه در دولت‌های مختلف بوده این است که وقتی عده‌ای در مجلس شورای اسلامی از جناح حاکم رای نمی‌آورند، دادن پست سفیری به آنها در دستورکار قرار می‌گیرد. یا کسانی که در دولت در دفتر ریاست جمهوری سمت‌هایی دارند وقتی احساس می‌کنند که دوره این دولت تمام شده، برای حفظ موقعیت خود نسبت به انتصاب حکم سفیری برایشان اقدام می‌شود. در حالی که حتی اگر در دستگاه قبلی موفق بودند، بدین معنا نیست که الزاما برای پست سفیری یا مسئولیت در وزارت خارجه صلاحیت داشته باشند.
سفیر سابق ایران در مکزیک اضافه کرد: در حقیقت دادن پست سفیری نه با هدف پیشبرد منافع جمهوری اسلامی، بلکه با هدف حفظ به اصطلاح شأن و موقعیت برخی از افراد و مقامات تلقی می‌شود.
وی با بیان اینکه رابطه‌ها در انتصاب افراد به عنوان سفیر تاثیرگذار است، افزود: مثلا حسین فریدون زمانی که آقای روحانی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بود به سفارش او وارد وزارت خارجه شده و بدون هیچ مقدمه‌ای به عنوان سفیر به مالزی اعزام شد.
وی ادامه داد: یکی از دلایل ضعف سیاست خارجی ما اینگونه انتصاب‌هاست و نیز استخدام افراد نه براساس توانایی، بلکه براساس رابطه‌ها.
قدیری‌ابیانه گفت: طبیعتا با چنین نیروهایی نمی‌توان سیاست و منافع خارجی کشور را به خوبی تأمین کرد.
وی در ارائه راهکاری برای جلوگیری از این وضعیت عنوان کرد: در کشورهای مختلف راهکارهایی وجود دارد، مثلا در آمریکا انتصاب سفیر باید به تایید کمیته روابط خارجی کنگره برسد، اما اگر ما چنین کنیم نه تنها مشکلی حل نخواهد شد، بلکه اعضای کمیسیون تلاش خواهند کرد تا از این قدرت برای انتصاب افراد مدنظر خود به ماموریت‌ها استفاده کنند.
سفیر اسبق ایران در استرالیا با بیان اینکه ما در ایران مشکل فرهنگ حاکمیتی داریم، عنوان کرد: یعنی رفیق بازی، خط و خط بازی، جناح گرایی در استخدام‌ها و انتصاب‌ها موثر است. همه شعار شایسته سالاری سر می‌دهند، اما در نهایت کسی را شایسته‌تر از شریک،رفیق و فامیل و همشهری پیدا نمی‌کنند. مثل انتصاب رئیس بانک ملت که جزو شایسته‌ترین‌ها بود چون همشهری آقای روحانی بود یا مثل رئیس بانک رفاه کارگران که ملاک شایستگی او شراکت در صرافی حسین فریدون بود. یا مثل دختر صفدر حسینی که به خاطر دختر صفدر حسینی بودن در لیست اصلاح طلبان قرار گرفت و به نمایندگی مجلس رسید.
وی اضافه کرد: این نوع نگاه‌ها در انتصاب افراد برای ماموریت‌های خارجی نه تنها در دستگاه سیاست خارجی، بلکه در سایر دستگاه‌ها نیز مشاهده می‌شود چون دستگاه‌های دیگری هم هستند که نمایندگی در خارج از کشور دارند. البته این مطلق نیست و شاید اکثریت انتصاب‌ها را هم تشکیل ندهد، ولی حتی چنین انتصاباتی نه برای تامین منافع کشور بلکه برای تامین منافع فرد اعزام شونده صورت می‌گیرد.
*تغییر نگاه و استفاده از کسانی که مرعوب بیگانگان نیستند
قدیری‌ابیانه در ارائه پیشنهاد برای بهبود عملکرد وزارت خارجه عنوان کرد: تغییر نگاه و عملکرد و استفاده از کسانی که مرعوب بیگانگان نیستند و به قدرت ملت واقفند و ایمانشان از استحکام بالایی برخوردار است، لازمه اصلاح سیاست خارجی است. البته این یک بعد از ابعاد اصلاحات مورد نیاز است.
وی با بیان اینکه این نگاه باید در کل کشور ایجاد شود، خاطرنشان کرد: اگر وزارت خارجه هم بخواهد در مسیر بهتری عمل کند و شایسته سالاری را با توجه به ارزش‌ها ملاک قرار دهد، می‌تواند مورد عتاب مقامات بالاتر قرار گیرد.